Translate

Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας

Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας είναι πρώτη στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών και η γεωγραφική της έκταση (72.000 στρέμματα) η μεγαλύτερη του Αγίου Όρους. Συνδέεται άμεσα με την αρχή του οργανωμένου βίου στο Άγιον Όρος του οποίου αποτελεί και το αρχαιότερο παράδειγμα. Σε παλαιότερα έγγραφα φέρεται με τις ονομασίες "Λαύρα των Μελανών", "Λαύρα του κυρού Αθανασίου", "Λαύρα του Αγίου Αθανασίου", "Μεγάλη Λαύρα", ή και απλώς "Λαύρα" που σημαίνει τύπος μοναστηριού με χαλαρή κοινοβιακή ζωή.

Η Μονή εορτάζει στις 5 Ιουλίου της Κοιμήσεως του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη από τον οποίο χτίστηκε το 963 μ.Χ. Οι μοναχοί της Μεγίστης Λαύρας τιμούν επίσης την Παναγία Κουκουζέλισσα την 1η Οκτωβρίου. Το μοναστήρι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 40 μέτρων επάνω σε βραχώδες πλάτωμα, λίγο βορειότερα του νοτιοανατολικού άκρου της χερσονήσου του Άθω. Απέχει 1,5 ώρα από τις Καρυές με αυτοκίνητο και γύρω στις 7 ώρες με τα πόδια, ενώ από την ακτή όπου βρίσκεται ο αρσανάς της μονής απέχει περίπου 20’. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην είσοδο της μονής, υπάρχει ελικοδρόμιο.

Η μονή πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε πάνω σε σημείο που ήταν η αρχαία πελασγική πόλη Ακρόθωσι. Την έκτισε ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης το 963 μ.Χ. με πόρους του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Πρώτα έκτισε το εξωτερικό τείχος, στη συνέχεια το Καθολικό και τέλος τα κελιά των μοναχών. Λίγο μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα άμεση βοήθεια για την υλοποίηση του σχεδίου έδωσε ο μετέπειτα αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής. Μέσα στους αιώνες άνθησε και παράκμασε πολλές φορές, γνώρισε επιθέσεις, πυρπολήσεις και λεηλασίες από πειρατές, ληστές και μισθοφόρους. Τον 11ο αιώνα υπήρχαν σχεδόν 700 μοναχοί στη Μεγίστη Λαύρα. Ο αριθμός τους στη συνέχεια μειώθηκε δραματικά και στα μέσα του 17ου αιώνα είχαν απομείνει μόνο πέντε μοναχοί. Όπως προκύπτει από το τηρούμενο από χιλιετίας βιβλίο επονομαζόμενο "Κουβαρά", στην ιστορική της διαδρομή εμόνασαν εντός της μονής είκοσι επτά πατριάρχες, 150 αρχιερείς, 168 ηγούμενοι, 3400 ιερομόναχοι, και 14000 μοναχοί. Αδιέξοδο στην πιεστική κρίση των συσσωρευμένων χρεών της έδωσε το 1655 ο πατριάρχης Διονύσιος Γ’ ο οποίος κληροδότησε την προσωπική του περιουσία στη Μονή.

Το Καθολικό της Μονής που κτίστηκε την περίοδο 963-1003, αποτελεί το πρότυπο των αγιορείτικων Καθολικών. Είναι αρκετά μεγάλο και επιστεγάζεται με έναν μεγάλο τρούλο, που συμβολίζει τα ουράνια και στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Εντυπωσιακή είναι η βαριά δίφυλλη ξύλινη θύρα, δωρεά του Νικηφόρου Φωκά, και το ψηλό περίτεχνο τέμπλο. Τα κεντρικό μέρος του Καθολικού είναι πλούσια διακοσμημένο με τοιχογραφίες του κρητικού αγιογράφου Θεοφάνη, η παλαιότερη των οποίων χρονολογείται από το 1535. Οι τοίχοι και η οροφή του νάρθηκα και του εξωνάρθηκα αγιογραφήθηκαν το 1854.

Απέναντι από το Καθολικό είναι η Τράπεζα με αγιογραφίες, η παλαιότερη των οποίων χρονολογείται από το 1512. Αριστερά του Καθολικού βρίσκεται ο Τάφος του Οσίου Αθανασίου σε ένα παρεκκλήσι που τιμάται στο όνομα των 40 Μαρτύρων. Η βιβλιοθήκη του μοναστηριού περιέχει 20.000 και πλέον έντυπα βιβλία, 2.500 χειρόγραφα, πολύτιμα έγγραφα υπογεγραμμένα από αυτοκράτορες, πατριάρχες και σουλτάνους και 1650 ελληνικούς κώδικες από τους οποίους οι 650 είναι σε μεμβράνη. Επίσης περιέχει το παλαιότερο χειρόγραφο με μεγαλογράμμητη γραφή που υπάρχει στη μοναστηριακή πολιτεία και θεωρείται η πλουσιότερη του Αγίου Όρους.

Μέσα στο μοναστηριακό συγκρότημα υπάρχουν 15 παρεκκλήσια, έξω από αυτό άλλα 19 και στο βουνό 5 Καθίσματα (χώροι που παρέχονται σε έναν μοναχό για όλη του τη ζωή). Το ένα παρεκκλήσι στο περίβολο είναι αφιερωμένο στη Παναγία Κουκουζελιώτισσα και μέσα φυλάσσεται η θαυματουργός εικόνα. Στη Μονή Μεγίστης Λαύρας ανήκουν οι Σκήτες της Αγίας Άννας, του Τίμιου Προδρόμου των Καυσοκαλυβίων, μικροί οικισμοί στη έρημο καθώς και 40 Κελιά (κτίσματα δύο έως έξι μοναχών, που ζουν σε ένα μικρό σπίτι με το δικό του παρεκκλήσι). Πριν την είσοδο στο ναό υπάρχει μία φιάλη του 1060 για την τέλεση του Αγιασμού κάθε πρώτη του μήνα.

Στο σκευοφυλάκιο της Μονής Λαύρας διατηρούνται εξαιρετικά πολύτιμα εκκλησιαστικά σκεύη, χρυσοκέντητα άμφια, δισκοπότηρα με πολύτιμες πέτρες και εμβλήματα των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου, εικόνες κα 4 πολύτιμες εικόνες υπενδεδυμένες με χρυσό δώρο από τους αυτοκράτορες Ανδρόνικο Α’ και Αλέξιο Α’ Κομνηνό. Αξιοσημείωτες είναι επίσης οι εικόνες της Υπεραγίας Θεοτόκου της "Κουκουζέλισσας" που αποτελεί την σημαντικότερη εικόνα της Μονής, η εικόνα της Θεοτόκου "Κτιτορική", η εικόνα του θαύματος που έγινε από τον Άγιο Αθανάσιο και η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου της "Οικονόμισσας".  Άλλα πολύτιμα κειμήλια είναι το στέμμα και ο "σάκκος" του Νικηφόρου Φωκά και ένα αυτοκρατορικό ένδυμα διακοσμημένο με πολύτιμες πέτρες. Τέλος διατηρείται με σεβασμό και η σιδερένια βέργα.