
Κάστρο Αντιπάρου
Το κάστρο της Αντιπάρου δημιουργήθηκε από τους Ενετούς τον 15ο αιώνα. Βρίσκεται στο κέντρο της Χώρας και έχει κτισθεί ως ενιαία, αυτόνομη, οικιστική μονάδα. Παρόμοιους οχυρωμένους οικισμούς βρίσκουμε και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, αλλά ο συγκεκριμένος παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιωτικά καστέλια. Μια από τις ιδιομορφίες του είναι ότι δεν βρίσκεται σε κάποιο ψηλό και δεσπόζον σημείο. Η κατασκευή του χρονολογείται στα μέσα του του 15ου αιώνα (1440), όταν ο Ενετός Τζιοβάννι Λορεντάνο παντρεύτηκε τη Μαρία Σομμαρίπα της Αντιπάρου και πήρε το νησί ως προίκα. Η οικογένεια της Μαρίας Σομμαρίπα ήταν κύριοι της Πάρου και συγγενείς των Σανούδων, το Δουκάτο των οποίων είχε ως έδρα τη Νάξο. Ο Λορεντάνο έχτισε τη κατοικία του και εγκατέστησε νέους κατοίκους, οικοδομώντας σταδιακά κατοικίες γύρω από το σπίτι του.
Στην αρχική του μορφή το συγκρότημα ήταν διατεταγμένο γύρω από τετράγωνη αυλή, στο κέντρο της οποίας υψωνόταν κεντρικός πύργος. Από το πύργο σώζεται σήμερα μόνο η βάση. Την περίμετρο αποτελούσαν διώροφες κατοικίες με συνεχόμενο εξωτερικό τοίχο τριών μέτρων, χωρίς μπαλκόνια ή μεγάλα παράθυρα στην εξωτερική όψη. Η είσοδος στα σπίτια γινόταν από την εσωτερική αυλή, ενώ υπήρχε μόνο μία είσοδος στην αυλή, στα νότια του οικισμού. Η είσοδος αυτή έκλεινε με γοτθικού ρυθμού πύλη που σώζεται μέχρι σήμερα. Με τα χρόνια ο οικισμός επεκτάθηκε και εξωτερικά της νότιας πτέρυγας με τη μορφή ορθογωνίου δακτυλίου. Η νέα συνοικία που δημιουργήθηκε ονομάστηκε «Ξώπυργο». Κατοικίες όμως κτίσθηκαν και εντός του αρχικού περιβόλου και συγκεκριμένα γύρω από τη βάση του πύργου. Η ζώνη αυτή των κτισμάτων περιμετρικά του πύργου αφήνει μια στενωπό ανάμεσα στα σπίτια και το τείχος, η οποία ονομάζεται «ρίμνη» (πιθανότατα παραφθορά της λέξης «ρύμη») η οποία και αποτελεί τη μοναδική οδό διέλευσης στον πυρήνα του οικισμού
Στα μετέπειτα χρόνια το αρχιτεκτονικό ύφος του κάστρου τροποποιήθηκε με προσθήκες χώρων λατρείας, την ανέγερση του ναού του Χριστού και τη χρήση του πύργου ως δεξαμενής νερού. Οι κατοικίες διατήρησαν όμως σε ικανοποιητικό βαθμό τα αρχικά τους χαρακτηριστικά παρά την κατάρρευση των επάνω ορόφων. Πλέον ο οικισμός προστατεύεται και για οποιαδήποτε επέμβαση απαιτείται η άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Σήμερα τα περισσότερα σπίτια αναπτύσσονται σε έναν με δύο ορόφους το πολύ, έχουν ανοίγματα στην εξωτερική όψη και διαθέτουν υπόγεια που μοιάζουν με καταπακτές. Η χρήση πολλών εξ αυτών έχει αλλάξει και πλέον έχουν μετατραπεί σε τουριστικά καταστήματα. Αν και συνεχίζει να διατηρείται ως οικισμός, ελάχιστα είναι τα στοιχεία που θυμίζουν ότι κάποτε υπήρξε κάστρο. Κάποιες καμάρες, η πύλη, τα ερείπια του κεντρικού πύργου και μερικά ενετικά οικόσημα σε λιγοστά σπίτια θυμίζουν το παρελθόν του ενδιαφέροντος αυτού οικισμού. Στο κάστρο γυρίστηκε η ταινία Μανταλένα με την Αλίκη Βουγιουκλάκη το 1960, ενώ πλέον εντός του κάστρου, ο Δήμος Αντιπάρου διοργανώνει ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.