Φραγκοκάστελλο

Το ενετικό Φραγκοκάστελλο είναι ένα από τα πιο φημισμένα φρούρια της Ελλάδος. Βρίσκεται πάνω από την ομώνυμη παραλία στη νότια ακτή της Κρήτης με θέα το Λιβυκό Πέλαγος. Το ενετικό του όνομα ήταν Άγιος Νικήτας, επικράτησε όμως η ονομασία Φραγκοκάστελλο που του αποδόθηκε από τον τοπικό πληθυσμό και υιοθετήθηκε σταδιακά και από τους Ενετούς. Το φρούριο χτίστηκε στο διάστημα 1371-1374 από τους Ενετούς κυρίαρχους τότε του νησιού της Κρήτης με σκοπό τη προστασία από τους πειρατές αλλά και από τους συχνά εξεγειρόμενους ντόπιους.

Παρά τη στρατηγική του σημασία και τις ανακατασκευές που έγιναν σε αυτό, το φρούριο δε φαίνεται να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα ιστορία. Το 1645, οι Ενετοί το επισκεύασαν για τελευταία φορά, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους Οθωμανούς. Το 1770 ο Κρητικός οπλαρχηγός Ιωάννης Βλάχος, ευρύτερα γνωστός ως Δασκαλογιάννης κατέλαβε το Φραγκοκάστελλο αλλά αργότερα οι Οθωμανοί τον έπιασαν με δόλο και τον εκτέλεσαν στο Ηράκλειο. Το 1828 κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ο Ηπειρώτης οπλαρχηγός Χατζή Μιχάλης Νταλιάνης οχυρώθηκε στο φρούριο μαζί με 700 άντρες. Στις 17 Μαΐου 1928 διεξήχθη σκληρή μάχη μεταξύ των οχυρωμένων Ελλήνων και των Οθωμανικών δυνάμεων του Μουσταφά Ναιλή πασά. Μετά την ήττα των Ελλήνων, ο Μουσταφά πασάς κατέστρεψε προσωρινά το Φραγκοκάστελλο για να μην ξαναχρησιμοποιηθεί από τους εξεγερμένους ντόπιους, αλλά αργότερα το επισκεύασε. Το φρούριο πάντως εγκαταλείφθηκε και χρησιμοποιήθηκε ξανά την περίοδο 1866-1867.

Πρόκειται για ένα ορθογώνιο κτίσμα με κατακόρυφα τείχη και τετράπλευρους πύργους στις τέσσερις γωνιές, από τους οποίους ο νοτιοδυτικός είναι πολύ μεγαλύτερος των υπολοίπων. Οι πύργοι και τα τείχη καταλήγουν σε οδοντωτές πολεμίστρες. Η κύρια είσοδος του κάστρου βρίσκεται στα νότια και στη σημερινή της μορφή αποτελεί ανακατασκευή του 19ου αιώνα. Πάνω από τη πύλη σώζεται ανάγλυφος θυρεός με το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, το έμβλημα της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και τα οικόσημα των επιφανών ενετικών οικογενειών Querini και Dolphin, ενώ τα οικόσημα δύο ακόμη οικογενειών έχουν αφαιρεθεί. Μία πρόχειρη είσοδος ανοίγεται στα ανατολικά, προσθήκη του 19ου αιώνα.

Ο νοτιοδυτικός πύργος ήταν ο πιο σημαντικός επειδή προστάτευε την κύρια πύλη και αποτελούσε την τελευταία θέση άμυνας σε περίπτωση πολιορκίας. Τα κτίσματα που υπάρχουν σήμερα στο εσωτερικό του φρουρίου είναι ανακατασκευασμένα κατά τη τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κατοχής του κάστρου, περί τα τέλη του 19ου αιώνα. Ανάλογη μορφή πρέπει να είχαν και κατά την Ενετοκρατία, όπως φαίνεται σε χάρτες της περιόδου. Πρόκειται για συνεχόμενους ορθογώνιους χώρους που προορίζονταν για τη στέγαση των στρατιωτών αλλά και για άλλες χρήσεις (αποθήκες, στάβλοι, μαγειρεία).

Το Φραγκοκάστελλο έχει ανακατασκευαστεί σε διάφορες φάσεις της ιστορίας του. Η πρώτη αναφέρεται στα 1593-1597 από το γενικό προβλεπτή Nicolo Dona. Το 1645 διατέθηκαν 1.000 λίρες για στερεωτικές εργασίες ενώ οι επιπλέον εκτεταμένες επεμβάσεις έγιναν από το Μουσταφά πασά κατά τη διάρκεια της Κρητικής Επανάστασης του 1866-1869. Κατά τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στο εσωτερικό του, έχουν εντοπιστεί αξιόλογα δείγματα κεραμικής της Ενετοκρατίας, χρονολογούμενα κυρίως στο 16ο αιώνα, όπως επίσης σπαθιά, νομίσματα και μολυβδόβουλο του δόγη της Βενετίας Leonardus Donato (1605-1612).

Αποστάσεις:

• Φραγκοκάστελλο - Χανιά: 77,8 χλμ. (1 ώρα και 35 λεπτά)
• Φραγκοκάστελλο - Σφακιά: 14,7 χλμ. (21 λεπτά)
• Φραγκοκάστελλο - Ηράκλειο: 130 χλμ. (2 ώρες και 29 λεπτά)

Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού