Translate 
Σπήλαιο Καταφύκι
Καλά κρυμμένο κάτω από το χωριό της Δρυοπίδας, ενός εκ των γραφικότερων χωριών των Κυκλάδων, βρίσκεται εδώ και αιώνες ένα εντυπωσιακό σπήλαιο. ΄Ένα συνονθύλευμα φυσικών στοών που δημιουργήθηκαν από τη ροή υπόγειου χειμάρρου και τεχνητών ανοιγμάτων που δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος, έχουν με το πέρασμα του χρόνου δημιουργήσει πολυάριθμες διακλαδώσεις σε όλη την έκταση του σπηλαίου. Κατά το παρελθόν, το σπήλαιο αποτέλεσε καταφύγιο για τους κατοίκους του νησιού προκειμένου να προφυλαχθούν από τις εκάστοτε εχθρικές επιθέσεις Φράγκων, Τούρκων και άλλων επιδρομέων. Το σπήλαιο έχει όμως συνδεθεί και με θρησκευτικές τελετουργίες, καθώς σύμφωνα με γραπτές πηγές, στη «μεγάλη πλατεία» του σπηλαίου γλεντούσαν και χόρευαν οι κάτοικοι του χωριού μετά την Ανάσταση. Η χρήση όμως του σπηλαίου ως ορυχείου είναι αυτή που έχει σημαδέψει τις συνειδήσεις των κατοίκων του όμορφου αυτού νησιού.
Πολύ πιθανό, το Καταφύκι να χρησιμοποιήθηκε ως ορυχείο εξόρυξης σιδήρου από τα αρχαία χρόνια. Μία διαδικασία που συνεχίστηκε και τα νεότερα χρόνια αφού υπάρχουν αναφορές για εξόρυξη του συγκεκριμένου μετάλλου από το 1835 αλλά και για τη περίοδο από το 1910 έως το 1940 από ξένες μεταλλευτικές εταιρίες. Κατάλοιπα αυτών των δραστηριοτήτων είναι ακόμη εμφανή σε όλο το μήκος της επισκέψιμης διαδρομής. Βαγόνια, ράγες, συρματόσκοινα, φτυάρια και διάφορα άλλα εργαλεία αποτελούν απτά δείγματα της ανθρώπινης δραστηριότητας στο χώρο του σπηλαίου. Η δραστηριότητα όμως αυτή είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή μεγάλου μέρους του σταλακτικού διακόσμου.
Οι διάδρομοι του σπηλαίου έχουν μήκος 600 μέτρα και καλύπτουν έκταση 3,500 τετραγωνικών μέτρων. Η θερμοκρασία του σπηλαίο είναι σταθερή στου 17°C. Λίγο μετά την είσοδο, βρίσκεται η λεγόμενη «μικρή πλατεία» ή «μικρή πιάτσα» ενώ λίγο παρακάτω η «μεγάλη πλατεία» ή «μεγάλη πιάτσα», εκεί όπου οι κάτοικοι γιόρταζαν τη «Μεγάλη Λαμπράν» μετά την Ανάσταση, μία τελετουργία που είχε ως αναπόφευκτη συνέπεια τη φθορά μέρους των σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Δεξιά ορθώνεται μία σειρά από κατακόρυφους φυσικούς διαδρόμους που το πλάτος τους δε ξεπερνά το ένα μέτρο, με τους δύο τελευταίους εξ’ αυτών να οδηγούν στην αίθουσα σταλακτιτών.
Η αίθουσα αυτή είναι η πιο όμορφη του σπηλαίου. Οι διαστάσεις της είναι 25x17 μέτρα και καλύπτεται από σταλαγμίτες και πολύχρωμους σταλακτίτες σε διάφορα σχήματα. Στους εντυπωσιακούς αυτούς σχηματισμούς έχουν δοθεί διάφορες ονομασίες όπως «μέδουσα», «πολυέλαιος», «χταπόδι», «αρκουδάκι», ενώ ο πιο εντυπωσιακός εξ’ αυτών φέρει την ονομασία «Πύργος της Βαβέλ». Ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς είναι η δεξιά πλευρά της αίθουσας που απαρτίζεται από λεπτά φύλλα ασβεστόλιθου και σιδηρομεταλλεύματος, λαξευμένα έντεχνα από τη ροή του νερού.
Η διαδρομή συνεχίζει προς το νότιο τέλος του σπηλαίου. Κατά την επιστροφή υπάρχει ένας ακόμη κρυμμένος δαιδαλώδης διάδρομος με διάφορους σχηματισμούς, ενώ λίγα μέτρα μετά εμφανίζεται ένα μικρό επίπεδο ύψωμα, δεξιά του οποίου υπάρχει ένα βαθύ και επικίνδυνο βάραθρο. Σε απόσταση 20 μόλις μέτρων, βυθισμένο μέσα σε πετρώματα και ανάμεσα σε σταλακτίτες και σταλαγμίτες, ξεπροβάλλει το «γουρνάκι», μία γούρνα με νερό που κυλά εδώ και χρόνια με τον ίδιο ρυθμό δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα. Αριστερά της στοάς που οδηγεί στο γουρνάκι, υπάρχει μία τεχνητή στοά, μήκους 2 περίπου χιλιομέτρων που οδηγεί σε έξοδο που βρίσκεται στη περιοχή Κύνιδος ή Πιαδάκια. Η στοά αυτή χρησίμευε για μεταλλευτικές δραστηριότητες, γεγονός που αποδεικνύεται από τα μηχανήματα και εργαλεία που υπάρχουν εντός της στοάς.
Το Σπήλαιο Καραφύκι βρίσκεται στη τοποθεσία Φιρές, στο νότιο άκρο της Δρυοπίδας σε υψόμετρο 190 μέτρων. Πιθανολογείται ότι οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού επέλεξαν τη συγκεκριμένη περιοχή για να εγκατασταθούν, λόγω του σπηλαίου που τους εξασφάλιζε σε μεγάλο βαθμό σταθερή θερμοκρασία για την αποθήκευση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων αλλά και την υδροδότηση λόγω του νερού που υπήρχε εκεί. Στο σπήλαιο έχουν αναφερθεί και ξένοι περιηγητές και αρχαιολόγοι, κάποιοι εκ των οποίων το έχουν κατατάξει ανάμεσα στα ωραιότερα και σημαντικότερα σπήλαια των Βαλκανίων.
Ο περιηγητής και αρχαιολόγος Λουδοβίκος Ρος επισκέφθηκε το σπήλαιο το 1837 και αναφέρθηκε στις θεραπευτικές ιδιότητες που οι κάτοικοι του χωριού προσέδιδαν στο νερό που κυλούσε από το «γουρνάκι». Ο Γάλλος περιηγητής Reglous, σε τρίτομο βιβλίο που εκδόθηκε το 1910 αναφέρει ότι το Σπήλαιο Καατφύκι μαζί με το Σπήλαιο της Αντιπάρου είναι τα σπουδαιότερα των Βαλκανίων, ενώ κατά την επίσκεψή του, το 1937 ομιλεί για τη καταστροφή του σπουδαίου αυτού σπηλαίου. Η πρώτη αποτύπωση του σπηλαίου έγινε το 1969, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια από τις τοπικές αρχές για την ανάδειξη και την τουριστική αξιοποίησή του. Ως ένδειξη τιμής στον γεωλόγο Γεώργιο Μαρτίνο, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη και εξερεύνηση του σπηλαίου, έχει δοθεί το όνομά του στο σπήλαιο.