Ελαιόλαδο και Ελιές Ιθάκης
Στην Ιθάκη καλλιεργούνται αρκετές ποικιλίες ελιάς, αλλά κυρίως μία γηγενής ποικιλία, που απαντιέται με πολλά ονόματα, υποδηλώνοντας έτσι την μακραίωνη σχέση της με τους κατοίκους του νησιού: είναι η “Ντόπια” ελιά, ή “Θιακιά”, ή “Ανωησάνα” ή “Πλεξιδένια”, με γενναίο παράστημα και ολοστρόγγυλο, ζουμερό καρπό. Καθώς το νησί προσφέρεται για οδοιπορίες, εύκολα το μάτι ξεχωρίζει αυτή την γηγενή ποικιλία, που έχει την τάση να ψηλώνει πολύ, ακόμα και 8 μέτρα και ν’ απλώνεται παντού με μακρυά, πλάγια κλαδιά, δηλώνοντας έτσι ξεκάθαρα τις απαιτήσεις της για πολύ χώρο στον ελαιώνα. Αυτό το χαρακτηριστικό της, καθώς και το ότι δίνει καρπό κάθε δεύτερη χρονιά, κάνει τους κατ’επάγγελμα παραγωγούς ελαιόλαδου να μην την προτιμούν ως κύρια καλλιέργεια, όμως η παρουσία της είναι κυρίαρχη στο νησί και ο εγκλιματισμός της μέσα στους αιώνες θαυμάσιος.
Κρασί Ιθάκης
Στην Ιθάκη πίνει κανείς δυο ποικιλίες κρασιού, τη “μαυροδάφνη” και το “λευκό”. Από τις 16 γηγενείς ποικιλίες της Ιθάκης, ελάχιστες οινοποιούνται μόνες τους, καθώς τα κλήματα είναι λίγα και οι παραγωγές γενικά μικρές. Αυτό στην ουσία προσθέτει αξία στο Ιθακησιακό κρασί, αφού οι μίξεις των σταφυλιών απαιτούν εμπειρία, γνώση και μεράκι. Τα Ιθακησιακά κρασιά εμφιαλώνονται από τους ίδιους τους παραγωγούς τους, σε μικρά εμφιαλωτήρια με σωστές προδιαγραφές και μέρος τους διατίθεται στο εμπόριο. Μπορεί κανείς να τα βρει εποχιακά στις ενημερωμένες κάβες της Ιθάκης και της Κεφαλονιάς, κυρίως, ή να τα παραγγείλει έγκαιρα, σε απευθείας συνεννόηση με τους παραγωγούς. Το Παπαδικό είναι η γηγενής ποικιλία που συναντάται περισσότερο στην Ιθάκη, καλλιεργείται σε χαμηλά σχήματα και δίνει σταφύλι διπλής χρήσης, για οινοποίηση και για το τραπέζι. Το Αυγουλάτο, ένα εξαιρετικό κλήμα, δίνει επίσης καρπό διπλής χρήσης, ενώ ο Κοριτσάνος, ιδιαίτερα παραγωγική γηγενής Περαχωρίτικη ποικιλία, πολύ παραγωγική, δίνει ένα νόστιμο λευκό κρασί. Η Γουλίνα, Περαχωρίτικη ποικιλία επίσης, είναι ένα ιδιαίτερα παραγωγικό κλήμα που διακρίνεται για την ανθεκτικότητά της και το ιδιαίτερο άρωμα των καρπών της. Οι περισσότερες γηγενείς ποικιλίες της Ιθάκης έχουν άσπρο καρπό και δίνουν λευκό κρασί, με εξαίρεση το Μαυρούδι, που δίνει μαύρο σταφύλι. Απαντάται σε μικρούς αριθμούς κλημάτων μέσα στους αμπελώνες, λόγω της ευαισθησίας του σε ασθένειες, αλλά είναι εξαιρετικό για μίξεις. Μια άλλη ιδιαίτερη γηγενής ποικιλία αμπελιού στην Ιθάκη είναι η Κοτσιλία, επίσης Περαχωρίτικη, αυτόρριζη και με κλήματα μεγάλης ηλικίας, που δίνει ένα γεμάτο λευκό κρασί. Το Κουφάκι, με εξαιρετικής ποιότητας και γεύσης σταφύλι, κρουστό, μεσαίου μεγέθους, με ελαφρώς υπόξινη γεύση, χρησιμοποιείται κυρίως για οινοποίηση μαζί με τα άλλα σταφύλια από τα αμπέλια των παραγωγών. Στις συχνότερα απαντώμενες γηγενείς ποικιλίες θα εντάξουμε και το Μπουμπούλι, μια όχι ιδιαίτερα παραγωγική ποικιλία, που όμως δίνει καλής ποιότητας καρπό άσπρου χρώματος και δημιουργεί μια εντυπωσιακά πυκνή βλάστηση στον αμπελώνα.
Βότανα Ιθάκης
Η Ιθάκη έχει το απολύτως κατάλληλο υπέδαφος για να αναπτυχθούν βότανα, ορεινό και πετρώδες, ενώ το μικροκλίμα της ευνοεί την ποιότητα και την ποικιλία τους. Πολλά από αυτά βρίσκονται άφθονα στην Ιθάκη και η ορθολογική συλλογή τους έχει διατηρήσει την βιοποικιλότητά τους σχεδόν άθικτη για έναν αιώνα. Πολλά από τα βότανα της Ιθάκης αποτελούν αναπόσπαστα συστατικά των τοπικών συνταγών της, ενώ συνδυασμοί και ειδικές τοπικές “ρετσέτες”, που θα πει συνταγές, εξασφαλίζουν ροφήματα υψηλής θερμαντικής, μαλακτικής και αντιοξειδωτικής δράσης για τον χειμώνα. Ανάμεσα στα βότανα της Ιθάκης που ξεχωρίζουν για την ποιότητα και την ευωδιά τους είναι η αλιφασκιά, το θυμάρι, το δενδρολίβανο, το χαμομήλι, το μελισσόχορτο, η μέντα και ο σάψυχος. Η αλιφασκιά, ή φασκομηλιά συναντάται και χρησιμοποιείται ευρέως στην Ιθάκη, σαν φάρμακο για το στόμα και το φάρυγγα, σαν φυσικό παυσίπονο σε κάθε είδους πόνο, σαν τονωτικό αφέψημα, και σαν καρύκευμα σε τοπικές συνταγές, ειδικά την κρεατόπιτα. Στην Ιθάκη το θυμάρι χρησιμοποιείται κυρίως στη μαγειρική αποξηραμένο, για τον αρωματισμό φαγητών με καυστική γεύση, ενώ στην τοπική κουζίνα το δεντρολίβανο αρωματίζει και συντηρεί κρέας και ψάρια, αλλά και προστίθεται σε αρκετά γλυκά του κουταλιού. Ο σάψυχος είναι φυτό συγγενικό με τη ρίγανη, με διαφορετικό άρωμα και συμπεριφορά στην μαγειρική.
Φέτα Ιθάκης
Πάνω στο νησί εκτρέφεται μια ντόπια φυλή, το “ερυθρωπό πρόβατο”, της οποίας τα χαρακτηριστικά μοιάζουν με αυτά της συριακής φυλής προβάτου, που αποτελεί τον κοινό πρόγονο όλων των φυλών ζώων της Ν.Α Ευρώπης και της Μ. Ανατολής. Το γάλα του χρησιμοποιείται σε μικρή παραγωγή φέτας, με παραδοσιακή διαδικασία, διαθέσιμη εποχιακά από τους παραγωγούς στα παντοπωλεία του νησιού, ενώ σερβίρεται και σε κάποια παραδοσιακά σημεία εστίασης, κυρίως στην Βόρειο Ιθάκη.
Μέλι Ιθάκης
Με δάσος, με κωνοφόρα, με θυμάρι, με λουλούδια και βοτάνια σχεδόν όλο το χρόνο, εύλογα προκύπτει ότι το μέλι της Ιθάκης είναι άφθονο και διαλεκτό. Μέχρι πρόσφατα, οι οικογένειες φρόντιζαν για την δική τους παραγωγή, που συνήθως δεν έφτανε στο εμπόριο. Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον των Ιθακησίων για την μελισσοκομία έχει αυξηθεί κατακόρυφα, καθώς πολλοί συμμετέχουν πια στα σεμινάρια και τις εργασίες του Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Κεφαλονιάς-Ιθάκης, με έδρα το Αργοστόλι και την επίβλεψη του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παλαιοί μελισσοκόμοι, νέοι άνθρωποι με ενδιαφέρον στις βιοκαλλιέργειες, αλλά και επαγγελματίες της μεταποίησης τροφίμων και της εστίασης αποκτούν πλεόν συστηματική γνώση και εμπειρία Μελισσοκομικής, έτσι ώστε η ένδειξη “Aγνό Μέλι Παραγωγής Μας” να αποκτά το πραγματικό νόημά της. Η μεγάλη ιδιαιτερότητα του μελιού της Ιθάκης είναι το άρωμά του. Αυτό οφείλεται στην πληθώρα των πηγών της γύρης που είναι διαθέσιμη στις εργάτριες μέλισσες του νησιού, αλλά κυρίαρχα στη βασίλισσα των βοτάνων, την αλιφασκιά. Αναζητείστε στα τοπικά παντοπωλεία και τα καλοκαιρινά παζάρια της Πλατείας στο Βαθύ “Μέλι Αλιφασκιάς”, για να αρωματίσει τις Φθινοπωρινές σας μέρες.
Γλυκό του κουταλιού Ιθάκης
Το νησί φιμήζεται για τα γλυκά του κουταλιού όπως το κυδώνι τριφτό, νεράντζι, σύκο και μούρο πλαισιωμένα με γλυκό κούμαρο, γλυκό αχλάδι, μαρμελάδες τοπικής συγκομιδής και τραταρίσματα από κυδώνι μπελτέ και από μέλι αλιφασκιάς.
Ραβανί Ιθάκης
Το ραβανί παρασκεύαζεται με ρύζι, μέλι, ζάχαρη και λάδι τα οποία ψήνονται σε μεγάλη κατσαρόλα. Πρόκειται για ένα υπέροχο και απολαυστικό γλύκισμα, που αποκλείεται να το συναντήσετε πουθενά αλλού στην Ελλάδα παρά μόνο στην Ιθάκη.
Συκόπιτα Ιθάκης
Είναι ένα εύκολο, γευστικό γλυκό για την Σαρακοστή. Δεν περιέχει αυγά, βούτυρο, ούτε καν λάδι για αυτό και είναι υγιεινό. Φτιάχνεται με σύκα, καρύδια, ζάχαρη και μέλι.