Translate 
Ι.Μ. Αγίου Νικολάου Αναπαυσά
Η Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό Καστράκι. Είναι το πρώτο μοναστήρι που συναντάει κανείς ανεβαίνοντας από το χωριό αυτό στα Άγια Μετέωρα. Σήμερα μένει σ’ αυτό ένας μοναχός, ο ηγούμενος αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Βενέτης.
Ο βράχος πάνω στον οποίο χτίστηκε το μοναστήρι είναι πολύ μικρός σε έκταση και στενόχωρος στο πλάτωμα της κορυφής του. Αυτό επηρέασε την κατασκευή των κτιρίων της μονής, που αναγκαστικά δεν μπόρεσε να αναπτυχθεί σε έκταση. Έτσι ως τελική λύση χρησιμοποιήθηκαν τα αλλεπάλληλα πατώματα και η συγκρότηση της μονής έγινε σε 3 ορόφους.
Όπως και στα άλλα μοναστήρια η ανάβαση στον βράχο του Αγίου Νικολάου γινόταν με ανεμόσκαλα και με το παραδοσιακό δίχτυ, το οποίο όμως αργούσε λόγω του μεγάλου ύψους που έχει ο βράχος. Έτσι πολύ αργότερα έγιναν οι κτιστές σκάλες στον βράχο. Σήμερα η ανέλκυση πραγμάτων γίνεται με ηλεκτρισμό.
Το μοναστήρι ίσως οφείλει την ονομασία του στο επώνυμο ενός εκ των κτιτόρων του μοναστηριού, του ιερομόναχου Νικάνορα, ή κάποιου παλαιότερου κτίτορα, που θα πρέπει να τοποθετηθεί χρονικά στον 14ο αιώνα. Επικρατέστερη όμως φαίνεται η εκδοχή ότι η ονομασία οφείλεται στη θέση της μονής, γιατί προσφέρει σωματική και πνευματική ανάπαυση, ξεκούραση και γαλήνη σε κάθε άνθρωπο, είτε είναι μοναχός είτε είναι επισκέπτης και ταπεινός προσκυνητής του μοναστηριού.
Το μοναστήρι ανακαινίστηκε ριζικά το 1510 και κτίστηκε από τα θεμέλιά του το σημερινό καθολικό, δηλαδή ο ναός του Αγίου Νικολάου, από τον ‘Aγιο Διονύσιο, που ήταν μητροπολίτης Λαρίσης, και τον ιερομόναχο Νικάνορα, που ήταν έξαρχος Σταγών. Από τις αρχές του 1900 το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε και άρχισε να ερειπώνεται. Στη δεκαετία του 1960 το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου αναστηλώθηκε και ανακαινίστηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία . Μέχρι το 1982 έμενε σ’ αυτό ο πατήρ Παλαμάς. Όταν όμως αυτός αναγκάστηκε να φύγει, το μοναστήρι έκλεισε για 15 χρόνια. ‘Aνοιγε μόνον τα καλοκαίρια από τους ιερείς της Καλαμπάκας για τους τουρίστες. ‘Aρχισε ξανά να λειτουργεί το 1997.
Το καθολικό της μονής, ο ναός του Αγίου Νικολάου, καλύπτει ολόκληρο τον δεύτερο όροφο. Αποτελείται από έναν μικρό ναό, σχεδόν τετράγωνο, ακανόνιστο όμως και παράγωνο εξαιτίας της στενότητας του βράχου. Έχει μικρό τρούλο στο κέντρο της στέγης, σκοτεινό και χωρίς παράθυρα, αφού έπρεπε να χτιστεί επάνω ο τρίτος όροφος. Πριν από το ναό υπάρχει νάρθηκας, που είναι πιο ευρύχωρος από τον κυρίως ναό.
Το καθολικό της μονής αγιογραφήθηκε το 1527 από τον περίφημο κρητικό ζωγράφο Θεοφάνη Στρελίτζα, που τότε ίσως ήταν μοναχός. Κάτω από κάθε αγιογραφία που έφτιαχνε έβαζε το μονόγραμμα του Χ. Μ. Η αγιογράφηση του καθολικού της μονής του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά αποτελεί το παλαιότερο επώνυμο έργο του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη και αρχηγέτη της Κρητικής Σχολής. Οι τοιχογραφίες του καθολικού έχουν όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ανεπανάληπτης τέχνης του: ευγένεια, ζωντάνια, χρώματα φωτεινά. Ξεχωρίζουν οι παραστάσεις της ‘Aκρας Ταπεινώσεως του Κυρίου, της Δεομένης Παναγίας, του Ιωνά που βγαίνει από το στόμα του κήτους, της Λειτουργίας των Αγγέλων και της Δευτέρας Παρουσίας. Φαίνεται ότι πρώτη φορά ο Θεοφάνης επιχείρησε και έφτιαξε τόσο μεγάλο έργο. Έτσι οι τοιχογραφίες του ξεπερνούν κάθε προσδοκία αφήνοντας άναυδο και τον πιο απαιτητικό φιλότεχνο. Και είναι οι μόνες, όπως είπαμε, που φέρουν την υπογραφή του, ενώ αυτές που φιλοτέχνησε σε άλλες μονές και ιδιαίτερα στο ‘Aγιον Όρος είναι ανυπόγραφες.
Στον πρώτο όροφο της μονής υπάρχει το πολύ μικρό εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου που έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί διατηρεί λίγα υπολείμματα παλαιών τοιχογραφιών του 14ου αιώνα. Επίσης υπάρχει και η κρύπτη, όπου παλαιότερα φυλάγονταν οι κώδικες και τα κειμήλια της μονής.
Στον τρίτο όροφο βρίσκεται η παλιά τράπεζα του μοναστηριού διακοσμημένη και με τοιχογραφίες. Η τράπεζα σήμερα έχει ανακαινιστεί και χρησιμεύει ως επίσημος χώρος υποδοχής. Επίσης εδώ υπάρχει το οστεοφυλάκιο της μονής και το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου που έχει ανακαινιστεί και αυτό.
