Βόρειο Αιγαίο
ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα παλαιοντολογικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου ήταν κάποτε ενωμένα με τα απέναντι μικρασιατικά παράλια. Η ίδια τους η θέση, που επέτρεπε στους κατοίκους τους τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων του εμπορίου της εποχής, συνέβαλε στην ανάπτυξή τους και στη δημιουργία ενός πολύ σημαντικού πολιτισμού.
Ο πολιτισμός αυτός έφτασε στο απόγειό του την τρίτη χιλιετία π.Χ.. Τα πολίσματα οικισμών, όπως της Πολιόχνης της Λήμνου, της Θερμής της Λέσβου, του Εμποριού της Χίου και του Ηραίου της Σάμου, καταδεικνύουν την άνθιση των οικισμών αυτών και τους καθιστούν σημαντικά κέντρα της εποχής.
Στα τέλη της δεύτερης π.Χ. χιλιετίας οι Ίωνες εγκαθίστανται στη Χίο και τη Σάμο, ενώ η Λέσβος αποικίζεται από τους Αχαιούς. Στα τέλη του 12ου και στις αρχές του 11ου αιώνα π.Χ., οπότε και παρουσιάζεται μεγάλη μετακίνηση πληθυσμών στον ελλαδικό χώρο, εγκαθίστανται στη Λέσβο οι Αιολείς. Από τον 8ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ., τα νησιά γνώρισαν ιδιαίτερη ακμή στην οικονομία, το εμπόριο, τα γράμματα και τις τέχνες.
Στους Μηδικούς Πολέμους (5ος αι. π.Χ.), οι Πέρσες κατέλαβαν τα νησιά. Μετά την απελευθέρωσή τους, εντάχθηκαν στη ναυτική συμμαχία της Αθήνας (468 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου (429 - 404 π.Χ.) συμμάχησαν άλλοτε με την Αθήνα και άλλοτε με τη Σπάρτη. Το 338 π.Χ. περιήλθαν στην κυριαρχία των Μακεδόνων και αργότερα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Ακολούθησαν, τέλος, την τύχη ολόκληρου του ελλαδικού χώρου και έγιναν επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η σχέση της Βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης με το Αιγαίο γενικότερα ήταν χαλαρή. Τα νησιά αποτελούσαν κυρίως τόπο εξορίας σημαντικών προσωπικοτήτων της πρωτεύουσας.
Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204 μ.Χ.), τα νησιά δίνονται ως φέουδα σε Ενετούς, Γενοβέζους και Φράγκους ηγεμόνες. Κατά την ηγεμονία τους, μετατρέπονται σε ναυτιλιακά και εμπορικά κέντρα και ακμάζουν οικονομικά και δημογραφικά.
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453 μ.Χ.) και η ίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σήμανε για το Βόρειο Αιγαίο περίοδο καταστροφής, λεηλασιών και διωγμών. Η κατάληψη των νησιών από τους Οθωμανούς επέφερε την παρακμή του χριστιανικού πληθυσμού. Από τις αρχές του 16ου αιώνα όμως τα νησιά επανακάμπτουν και επανέρχονται σε περίοδο ευημερίας. Η Χίος αναδεικνύεται σε εμπορικό κέντρο της εποχής και η μεγαλύτερη αγορά στο Αιγαίο, μαζί με τη γειτονική της Σμύρνη.
Εξαιτίας της θέσης τους κοντά στα μικρασιατικά παράλια, τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου άργησαν να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό. Είδαν όμως τον ήλιο της ελευθερίας να ανατέλλει το 1912, οπότε και ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
Τα νησιά της περιφέρειας Βορείου Αιγαίου είναι επίσης γνωστά με τη συλλογική ονομασία Ανατολικές Σποράδες: Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λήμνος, Ικαρία, Φούρνοι, Οινούσσες, Ψαρά, Άγιος Ευστράτιος και οι εξαρτώμενες από αυτά νησίδες και βραχονησίδες. Στις Ανατολικές Σποράδες ανήκουν γεωγραφικά και τα νησιά Σαμοθράκη (η οποία ανήκει στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης) και Ίμβρος, Τένεδος και το νησιωτικό σύμπλεγμα των Λαγουσών (ή Μαυρυών), τα οποία ανήκουν στην Τουρκία.
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ
Τα νησιά του βορείου Αιγαίου παρουσιάζουν διαφορές ως προς το ανάγλυφό τους. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η γεωλογική τους ιστορία.
Η υψηλότερη κορυφή βρίσκεται στην Χίο και είναι ο Άγιος Ηλίας (1.297 μ.). Ακολουθούν της Λέσβου, ο Όλυμπος Λέσβου (968 μ.) στα νότια και ο Λεπέτυμνος (969 μ.) στα βορειοανατολικά.
Διαφορές υπάρχουν και στις διαθέσιμες πεδινές εκτάσεις. Σε ορισμένα νησιά όπως στην Λέσβο είναι σημαντικές, σε άλλα όμως όπως στην Χίος είναι περιορισμένες. Μικρό μέσο ύψος αλλά έντονο ως προς τη μορφή ανάγλυφο έχουν και τα περισσότερα μικρά νησιά, αναγκάζοντας τους κατοίκους τους να αναζητήσουν πόρους ζωής στην κτηνοτροφία και στη θάλασσα.
ΚΛΙΜΑ
Τα νησιά του Βορείου Αιγάιου έχουν άριστο κλίμα και ήπιες κλιματολογικές συνθήκες με βασικό χαρακτηριστικό τη μεγάλη ηλιοφάνεια.
Έχουν εύκρατο μεσογειακλό ήπιο κλίμα, με πολύ σπάνιες τις περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων (παγετό, χιόνι, χαλάζι, καύσωνα), τόσο το χειμώνα, όσο και το καλοκαίρι.
Η υγρασία είναι σχετικά υψηλή με μέση τιμή 62%.
Οι επικρατούντες άνεμοι στην περιοχή είναι οι Βόρειοι και Βορειοανατολικοί σε ποσοστό 75%, ενώ κατά το 20% είναι Νότιοι - Νοτιοανατολικοί.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η οικονομία των νησιών του Βορείου Αιγαίου στηρίζεται στην αλιεία, την ναυτηλία, την γεωργία, την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.