Translate 
Πύργος Αγιάς
Παίρνοντας τον παραλιακό δρόμο από τον Απόλλωνα προς τη Χώρα της Νάξου στο 6ο χιλιόμετρο συναντάμε το μοναστήρι της Αγιάς, το οποίο είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Περίπου 150 μέτρα πάνω από το μοναστήρι συναντάμε τον πύργο της Αγιάς, χτισμένο με ναξιώτικη πέτρα.
Δυστυχώς μεγάλο μέρος του πύργου καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1992.
Ιστορία
Επί Ενετοκρατίας αλλά και αργότερα επί Τουρκοκρατίας (16ος - 18ος αιώνας), χτίστηκαν στη Νάξο πολλές επαύλεις που έμοιαζαν με πύργους. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο τύπο κτισμάτων με διακριτή διαχρονικά κατασκευή, που ήταν μια έκφραση της οικονομικής δύναμης και της κοινωνικής θέσης των ιδιοκτητών.
Οι πύργοι αυτοί χρησίμευαν για παραθεριστικές κατοικίες των αρχόντων για το διάστημα από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο, λειτουργώντας ως κεντρικά σημεία για την αγροτική παραγωγή, ενώ συνήθως η κύρια διαμονή των ιδιοκτητών τους ήταν στη Χώρα της Νάξου. Παράλληλα παρείχαν ασφάλεια έναντι εξωτερικών απειλών (που ως επί το πλείστον εκείνα τα χρόνια προέρχονταν από την πειρατεία)
Οι πύργοι αυτοί χρησίμευαν για παραθεριστικές κατοικίες των αρχόντων για το διάστημα από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο, λειτουργώντας ως κεντρικά σημεία για την αγροτική παραγωγή, ενώ συνήθως η κύρια διαμονή των ιδιοκτητών τους ήταν στη Χώρα της Νάξου. Παράλληλα παρείχαν ασφάλεια έναντι εξωτερικών απειλών (που ως επί το πλείστον εκείνα τα χρόνια προέρχονταν από την πειρατεία)
Για τον πύργο της Αγιάς, δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κατασκευάστηκε. Είναι πιθανό να κατασκευάστηκε το πρώτο μισό του 17ου αιώνα και μάλλον αρχικά ανήκε στην οικογένεια των Κόκκων, μιας ισχυρής οικογένειας ορθοδόξων της μεταμεσαιωνικής Νάξου. Η υπόθεση αυτή προκύπτει από τη σύγκριση του πύργου με αυτόν της Μονής Υψηλοτέρας προς τα νοτιοδυτικά. Φαίνεται ότι η περιοχή αποτελούσε ένα ενιαίο φέουδο που ανήκε στους Κόκκους.
Αργότερα, ο πύργος περιήλθε στην κυριότητα της οικογένειας των Ισπανόπουλων, απόγονος τον οποίων ήταν ο τελευταίος ένοικος Στυλιανός Παραράς. Σημερινή ιδιοκτήτρια είναι η ανιψιά του Σοφία Παραρά. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με ζώνη προστασίας τα 500μ.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Το μνημείο σήμερα βρίσκεται σε ημιερειπιώδη κατάσταση καθώς τον Ιανουάριο του 1992 καταστράφηκε το εσωτερικό του από πυρκαγιά. Αντίθετα το εξωτερικό του κέλυφος διατηρείται, παρά τις εκτεταμένες φθορές.
Το συγκρότημα αποτελείται από τον πύργο ορθογώνιας κάτοψης με γενικές διαστάσεις 12.00x7.70μ περίπου, η είσοδος του οποίου γίνεται από τον όροφο μέσω μιας απότομης σκάλας στη νοτιοανατολική πλευρά.
Στον περιβάλλοντα χώρο του πύργου βρίσκεται το κτίσμα του ελαιοτριβείου, του οποίου διασώζεται μέρος του εξοπλισμού. Το κτίσμα δεν έχει πλέον στέγη.
Χαρακτηριστικό στοιχείο η καμάρα που το διαιρεί σε δύο ορθογώνια μέρη, με σκοπό να μειώσει το πλάτος γεφύρωσης των δοκαριών του φέροντα οργανισμού του δώματος.
Μεταξύ του πύργου και του λιοτριβιού υπάρχουν σε ερειπωμένα βοηθητικά κτίσματα, που μάλλον χρησίμευαν ως αποθηκευτικοί χώροι. Μπροστά από τον τοίχο της βορειοδυτικής όψης του λιοτριβιού εντοπίστηκαν ίχνη φούρνου. Ο εσωστρεφής χώρος της αυλής περιβάλλεται επίσης από ένα βράχο και τον τοίχο της εισόδου, ο οποίος έχει χάσει ένα τμήμα του.
Οι πύργοι της Νάξου γενικά δεν ήταν πολυτελείς κατασκευές. Γενικά, δεν διακρίνονται σε αυτούς εξεζητημένα μορφολογικά στοιχεία, πέρα από τα οικόσημα και κάποια επιμελημένα πλαίσια στα ανοίγματα.
Έτσι, και στον πύργο της Αγιάς δεν υπάρχουν περιττά διακοσμητικά στοιχεία πέρα από μια λιτή και επιβλητική διάρθρωση των επιφανειών των όψεων. Εσωτερικά η διαμόρφωση είναι επίσης λιτή και φαίνεται να προσαρμόζεται στις λειτουργικές ανάγκες χωρίς υπερβολές.
Έτσι, και στον πύργο της Αγιάς δεν υπάρχουν περιττά διακοσμητικά στοιχεία πέρα από μια λιτή και επιβλητική διάρθρωση των επιφανειών των όψεων. Εσωτερικά η διαμόρφωση είναι επίσης λιτή και φαίνεται να προσαρμόζεται στις λειτουργικές ανάγκες χωρίς υπερβολές.
Τα δάπεδα του κτηρίου (πλην του δαπέδου άνωθεν του θόλου) πριν την πυρκαγιά του 1992 στηρίζονταν σε ξύλινα δοκάρια που ήταν τοποθετημένα κατά τη μικρότερη διάσταση του χώρου. Πάνω από τις ξύλινες “τράβες” (δοκάρια) από φίδα (είδος αγριοκυπαρισσιού, πολύ ανθεκτικό στο ξηροθερμικό περιβάλλον των Κυκλάδων) τοποθετούνταν το ένα δίπλα στο άλλο μικρότερης διατομής κλαδιά. Στη συνέχεια στρωνόταν χώμα, που σε ορισμένους χώρους αποτελούσε την τελική επικάλυψη. Στο δώμα, υπήρχε η ίδια κατασκευαστική λογική του ξύλινου σκελετού, με τη διαφορά ότι πάνω από τις φίδες είχε τοποθετηθεί ξύλινο σανίδωμα πάνω από το πατημένο χώμα και τελική επικάλυψη ίσως από λεπτόκοκκο χώμα που λειτουργούσε ως στεγανωτικό. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι μεταξύ του χώματος και του ξύλινου σανιδώματος υπήρχαν φύκια, που αποτελούσαν ένα μονωτικό στρώμα σε άλλους πύργους.
Εσωτερικά ο πύργος ήταν επιχρισμένος μόνο στο τρίτο επίπεδο και στο διάδρομο της εισόδου. Στους υπόλοιπους χώρους η τοιχοποιία ήταν εμφανής. Εξωτερικά ο πύργος είναι επιχρισμένος.
Περιμετρικά του δώματος υψώνεται στηθαίο, ύψους περίπου 0.30m, κατασκευασμένο από το ίδιο υλικό που είναι και η τοιχοποιία, το οποίο ήταν επιχρισμένο.
Οι επάλξεις (χελιδονοειδείς απολήξεις) είναι κατάλοιπο της Ενετικής αρχιτεκτονικής και αρχικά χρησίμευαν για την τοποθέτηση των όπλων, ενώ άλλοτε είχαν χαρακτήρα διακοσμητικό. (Σε άλλους πύργους εμφανίζονται ακόμα και σε περιμετρικά τείχη ή πύλες).
Οι σκάλες που συνέδεαν τα τρία επίπεδα ήταν λίθινες, με μικρό πλάτος και μεγάλο ρίχτι. Σε μικρή απόσταση από την μικρών διαστάσεων είσοδο του πύργου, υπήρχε μία ξύλινη καταπακτή που οδηγούσε στην κατώτερη στάθμη του πύργου. Η άνοδος στο δώμα γινόταν με κινητή ξύλινη σκάλα από τον εξώστη του δευτέρου επιπέδου.
Πηγή: Καστρολόγος