Αρχάνες

Translate English Version

Αρχάνες

Οι Αρχάνες ή Επάνω Αρχάνες είναι μία όμορφη κωμόπολη κτισμένη σε υψόμετρο περίπου 400 μέτρων, στο μέσο μιας λεκάνης που την διαρρέει ο χείμαρρος Καίρατος και την χωρίζει σε δυο άνισα μέρη. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της κοιλάδας που σχηματίζεται από το όρος Γιούχτας, που έχει υψόμετρο 811 μ. Απέχει 14 χιλιόμετρα από την πόλη του Ηρακλείου και μόλις 7 χιλιόμετρα από το μινωικό ανάκτορο της Κνωσού. Το "πολύχρωμο" αυτό χωριό έχει βραβευτεί σε διαγωνισμό της Ευρωπαικής Ένωσης και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, όσον αφορά την οικιστική του ανάπτυξη.

Ο σημερινός κύριος οικισμός ονομάζεται Επάνω Αρχάνες κι έτσι ξεχωρίζει από το συνοικισμό των Κάτω Αρχανών που βρίσκεται σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βορειότερα. Οι Αρχάνες έχουν διατηρήσει το προελληνικό όνομά τους που μαρτυρείται σε επιγραφή του 5ου αι. π.Χ. Πρόκειται για συνθήκη συμμαχίας μεταξύ της Κνωσού και της Τυλίσου και σε μια από τις διατάξεις αναφέρεται «Ο Αρχός θα έχει το τέμενος στην Αχάρνα». Ο Αρχός ήταν τοπικός ήρωας που λατρευόταν στις Αρχάνες. Οι αρχαιολογικές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν την κατοίκηση του χώρου στην προϊστορική εποχή και σε όλη τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.

Η κοιλάδα και όλη η περιοχή των Αρχανών είναι κατά πλειοψηφία ένας απέραντος αμπελώνας από αμπέλια και κρεβατίνες, που παράγουν τα φημισμένα σταφύλια σουλτανίνας. Τα κυριότερα προϊόντα των Αρχανών είναι σταφίδα - σουλτανίνα, εξαιρετικής ποιότητας κρασί από διάφορες ποικιλίες (ντόπιες : κοτσιφάλι, μαντηλάρι, λιάτικο, βηλάνα και άλλες νεοεισαχθείσες) και επίσης αρίστης ποιότητας ελαιόλαδο. Επίσης, καλλιεργούνται αρωματικά φυτά: δίκταμος, θυμάρι, φασκομηλιά.

Στην περιοχή των Αρχανών υπάρχουν παλιοί ναοί, όπως η Αγία Τριάδα, καμαροσκέπαστη των αρχών του 14ου αιώνα με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες της Αναλήψεως, της Γεννήσεως της Θεοτόκου και της επίσης καμαροσκέπαστης Αγίας Παρασκευής της ίδιας περιόδου. Υπάρχει επίσης η καμαροσκέπαστη εκκλησία του Ασωμάτου με τοιχογραφίες του 1315, μεταξύ των οποίων και η προσωπογραφία του κτήτορα Μιχαήλ Πατσιδιώτη με τη σύζυγό του. Στην περιοχή της εκκλησίας σώζονται τα ερείπια του συνοικισμού, ο οποίος αναφέρεται το 1583 με 26 κατοίκους.

Τέσσερα χιλιόμετρα νότια των Αρχανών βρίσκεται ο εγκατελειμένος οικισμός του Βαθυπέτρου. Σε ανασκαφές που έγιναν το 1949 από τον Αρχαιολόγο Σπυρίδων Μαρινάτο έχουν βρεθεί εγκαταστάσεις παρασκευής κρασιού και κεραμικών που αποτελούσαν μέρος Μινωικού οικισμού. Το πατητήρι κρασιού στο Βαθύπετρο είναι ένα από τα αρχαιότερα παγκοσμίως.

Ιστορία

Όταν οι Τούρκοι, μετά από 22 χρόνια πολιορκίας, κατάφεραν το 1669 να καταλάβουν τη βενετσιάνικη Candia (Ηράκλειο) έδωσαν τις Αρχάνες και τη γύρω περιοχή σαν δώρο στον A. Baroci, τον άνθρωπο που πρόδωσε την πόλη. Οι Αρχάνες έγιναν έδρα επαναστατών. Στα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας, η πόλη ευημερούσε το κρασί, η σταφίδα και το λάδι εξάγονταν και έφερναν πλούτο στον τόπο.

Οι ευκατάστατοι Αρχανιώτες, θέλοντας να δείξουν την αγάπη και τη λαχτάρα τους για ένωση με την Ελλάδα, έχτιζαν νεοκλασικά σπίτια. Τοποθετούσαν στις προσόψεις των σπιτιών τους το αρχιτεκτονικό ρεύμα που εισήχθη στην ελεύθερη Ελλάδα. Έτσι, δημιουργήθηκε ένας μοναδικός οικισμός αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος. Ο οικισμός διασώθηκε ακέραιος.

Εκτεταμένες πεζοδρομήσεις, γραφικά πλακόστρωτα σοκάκια, φανάρια και όμορφα αναπαλαιωμένα αρχοντικά, δίνουν στον επισκέπτη των Αρχανών τη δυνατότητα να κάνει ένα ταξίδι στο χρόνο. Τοιχογραφημένες χριστιανικές εκκλησίες συνυπάρχουν με κρήνες και πανέμορφα οικοδομήματα από την εποχή της Τουρκοκρατίας, των οποίων η ωραιότερη ήταν του Μουσταφά Ναΐλη πασά, με σιντριβάνια και κήπους. Στη βόρεια πλευρά της κοιλάδας βρίσκεται το γραφικό φαράγγι Παραδείσι που οι Τούρκοι ονόμαζαν Ακάρ Σουλάρ Νταγ (βουνό των τρεχάμενων νερών).

Εντός του ιδίου φαραγγιού στην τοποθεσία Πελεκητά βρίσκεται πηγή νερού της οποίας τα νερά διοχέτευσε το 1628 ο Φραντζέσκο Μοροζίνι στο Ηράκλειο. Η πηγή σήμερα αποξηράνθηκε λόγω των γεωτρήσεων που έγιναν στην περιοχή.

Η κωμόπολη των Αρχανών υπήρξε το σημαντικότερο επαναστατικό κέντρο της Ανατολικής Κρήτης κατά την επανάσταση του 1897. Εδώ οργανώθηκε,από τον Φεβρουάριο του 1897, η επί της Αμύνης Επιτροπή των Αρχανών η οποία ανέλαβε το βάρος του συντονισμού των πολεμικών επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή και στην Ανατολική Κρήτη γενικότερα και αντιμετώπισε με αξιοθαύμαστη γενναιότητα τις λυσσώδεις επιθέσεις των τουρκοκρητών και του τακτικού τουρκικού Στρατού. Ουσιαστικά το πολεμικό μέρος του Κρητικού Ζητήματος κρίθηκε στην περιοχή Ηρακλείου, με κέντρο την κωμόπολη Αρχανών ένα μέρος που εξαιτίας της γεωλογικής του διάταξης αποτελεί φυσικό οχυρό, ιδανικό, όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, να γίνει το επίκεντρο των αγωνιστών. Ο εορτασμός, μάλιστα της 25ης Μαρτίου 1897 εορτάστηκε με λαμπρότητα στο πρώτο και μόνο ελεύθερο μέρος της Κρήτης, τις Αρχάνες, φυσικά δίχως την παρουσία στρατευμάτων Τουρκικής Κατοχής.

Η θέση των Αρχανών αλλά και το γενναίο φρόνημα των κατοίκων της αποτέλεσαν τους κύριους παράγοντες για την ενεργή συμμετοχή του χωριού στα πολεμικά γεγονότα του 20ου αιώνα. Στη Μάχη της Κρήτης (Μάιος 1941 - Β ́ Παγκόσμιος Πόλεμος) το Κέντρο ∆ιοικήσεως των Ελληνικών ∆υνάμεων εγκαθίσταται στις Αρχάνες, ενώ παράλληλα λειτουργεί πρόχειρο στρατιωτικό νοσοκομείο. Τον πρώτο χρόνο της Γερμανικής Κατοχής οργανώθηκε στις Αρχάνες το πρώτο κλιμάκιο κατασκοπείας στην Κρήτη το οποίο προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στον απελευθερωτικό αγώνα. Η παρουσία των ∆υνάμεων Κατοχής στις Αρχάνες ήταν ιδιαίτερα έντονη, αφού στο χωριό έδρευε Γερμανική Μεραρχία.

Αξιοθέατα
 
1. Η εκκλησία της Παναγίας των Αρχανών
2. Το Λαογραφικό Μουσείο
3. Το Μουσείο Κρητικής Ιστορίας και Παράδοσης
4. Ο Αρχαιολογικός χώρος στο Βαθύπετρο 
5. Το Μινωικό Νεκροταφείο στο Φουρνί

 



Δείτε
Κνωσός

Κνωσός
Αρχαίες Πόλεις