Μικρό Χωριό Τήλου

Ο χρόνος στο Μικρό Χωριό της Τήλου έχει σταματήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Ο εγκατελλειμένος πλέον οικισμός βρίσκεται παραπλεύρως του κεντρικού δρόμου που ενώνει το Μεγάλο Χωριό με τα Λιβάδια, λίγο πριν τα δεύτερα. Το χωριό είναι πλέον τελείως εγκαταλελειμμένο εδώ και χρόνια, με μοναδική εξαίρεση ένα μπαρ που τις νύχτες αποτελεί πόλο έλξης ιδίως για την νεολαία. Προπολεμικά το Μικρό Χωριό δεν ήταν καθόλου μικρό καθώς είχε πάνω από 750 μόνιμους κάτοικους. Τους μείωσε σταδιακά η μετανάστευση σε Ρόδο, Αθήνα, Αυστραλία και Αμερική και το γεγονός ότι όσοι απέμειναν άρχισαν να μετακινούνται στα Λιβάδια. Από τα 220 σπίτια του οικισμού σώζονται οι τοίχοι αλλά όχι οι στέγες και τα κουφώματα καθώς οι μετεγκατασταθέντες τα πήραν μαζί τους για να τα χρησιμοποιήσουν.

Στην κορυφή του λόφου υπάρχουν τα ερείπια ενός μεσαιωνικού πύργου (έχει ανακυρηχθεί διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με το ΦΕΓΔΔ 17/24-12-1948) και αν ανεβείτε ως εκεί θα θαυμάσετε από ψηλά τη ρυμοτομία του οικισμού. Η αμφιθεατρική διάταξη των μονόχωρων κατοικιών και το δίκτυο των δρόμων φανερώνει ότι οργανώθηκε σε ενιαίο οικιστικό σύνολο πιθανότατα από τους Ιωαννίτες Ιππότες τον 15ο αι. Κάτω από την ερειπωμένη βίγλα σε πολύ καλύτερη κατάσταση, δηλαδή σκεπαστή, ασβεστωμένη και λειτουργημένη, σώζεται η καμαρωτή εκκλησία της Αγίας Ζώνης, κτίσμα του 1861 με κομψό καμπαναριό. Διατηρείται, επίσης, ο κοιμητηριακός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου οι τοίχοι του οποίου αγιογραφήθηκαν το 1787 από τον Νεόφυτο Συμαίο (έχει ανακυρηχθεί διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με το ΦΕΓΔΔ 17/24-12-1948).

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και οι αγιογραφίες του Αγίου Ιωάννη στη θέση Αβαλάς. Παρατηρήστε τον φολιδωτό, σαν των ιπποτών, θώρακα του Αγίου Δημητρίου και το ασυνήθιστο μοτίβο στην παράσταση του Παραδείσου στο δυτικό τοίχο του. Τα τελευταία χρόνια αναστηλώθηκε ένα σύμπλεγμα κατοικιών στον ακατοίκητο οικισμό. Υπάρχει κι άλλος εγκαταλειμμένος οικισμός στο ΝΑ τμήμα του νησιού. Ονομαζόταν Γερά και απέχει περίπου 3 χλμ. από τα Λιβάδια. Εδώ είχαν τα γεωργοκτηνοτροφικά υποστατικά τους οι κάτοικοι του Μικρού Χωριού, εκμεταλλευόμενοι την ευφορία των γύρω καλλιεργητικών εκτάσεων και το άφθονο νερό της κοντινής πηγής του Δεσπότη.