Αρχαιολογικός Χώρος Ελευσίνας

Translate English Version

Αρχαιολογικός Χώρος Ελευσίνας

Το Ιερό της Ελευσίνας υπήρξε ένα από πιο σημαντικά αρχαία λατρευτικά κέντρα. Σε αυτό λατρευόταν από τη Μυκηναϊκή Εποχή έως το τέλος του 4ου αι. μ.Χ. η Δήμητρα, θεά της φύσης, της γεωργίας και της αγροτικής ζωής, μαζί με την κόρη της, την Περσεφόνη. Η θεά δίδαξε στους κατοίκους της Ελευσίνας την καλλιέργεια της γης και τις ιερές τελετές, τα πάνσεπτα μυστήρια, για τα οποία αξίωσε απόλυτη μυστικότητα.

Η θεά Δήμητρα έφτασε στην Ελευσίνα μετά την αρπαγή της κόρης της Περσεφόνης από τον Αϊδωνεύς ο οποίος ταυτίζεται με τον Πλούτωνα. Η μητέρα της Δήμητρα που άκουσε τις φωνές της περιπλανήθηκε στη γη για εννιά μέρες αναζητώντας τη. Την δέκατη ημέρα μόλις έμαθε την αλήθεια από τον Ήλιο, εγκατέλειψε τον Όλυμπο και μεταμφιεσμένη σε γριά γυναίκαι φτάνει στην Ελευσίνα. Στο πηγάδι που έκατσε να ξαποστάσει συναντά τις κόρες του άρχοντα της πόλης, του Κελεού, οι οποίες τη μεταφέρουν στο παλάτι και την περιποιούνται. Της προσφέρουν κόκκινο κρασί, το οποίο εκείνη αρνείται να πιει και παρακαλεί να της φτιάξουν ένα ποτό από κριθάλευρο ανακατεμένο με νερό και λεπτό φλισκούνι, τον «κυκεώνα», με το οποίο σταματάει τη νηστεία της.

Για να ανταποδώσει την φιλοξενία γίνεται τροφός του βασιλικού βρέφους, του Δημοφώντα, αποφασίζοντας να το κάνει αθάνατο περνώντας το επάνω από τη φωτιά για να κάψει τα θνητά του στοιχεία. Μετά την έντονη αντίδραση της μητέρας του, της βασίλισσας Μετάνειρας, που δεν γνωρίζει τον σκοπό της, αναγκάζεται να αποκαλύψει την θεϊκή της ταυτότητά, και ως θεά Δήμητρα δίνει εντολή στον βασιλιά και στους Ελευσίνιους να της κτίσουν ναό και βωμό «έξω από την πόλη σας και τα ψηλά της τείχη, στον λόφο που υψώνεται επάνω από το Καλλίχορον φρέαρ». Στον ναό που κατασκευάστηκε αμέσως θα κλειστεί αποφασισμένη να μην αφήσει τη γη να βλαστήσει μέχρι να ξαναδεί την αγαπημένη της κόρη. Ο Δίας προστάζει τον Πλούτωνα να αφήσει την Περσεφόνη  να ανέβει στον Επάνω Κόσμο, εκείνος όμως της προσφέρει να φάει ρόδι που είναι το σύμβολο του γάμου. Έτσι η Περσεφόνη οκτώ μήνες τον χρόνο θα ζει με την μητέρα της στη γη και του υπόλοιπους τέσσερις με τον σύζυγό της στο βασίλειο του Άδη.  

Έπειτα από αυτό διδάσκει στους Ελευσίνιους την καλλιέργειά της γης για να τη διδάξουν, με τη σειρά τους, σε ολόκληρο τον κόσμο και επιστρέφει στον Όλυμπο. Τους μαθαίνει, επίσης, να την τιμούν με λατρευτικές τελετές που είναι μυστηριακές και στις οποίες οι συμμετέχοντες θα γίνονται ευτυχισμένοι και ολοκληρωμένοι με τον όρο, όμως, να μην αποκαλύψουν ποτέ το περιεχόμενό τους. Καθώς οι τελετουργίες γίνονταν στην Ελευσίνα ονομάστηκαν Ελευσίνια Μυστήρια. Η προσάρτηση της πόλης της Ελευσίνας στο ισχυρό κράτος της Αθήνας στα χρόνια του Σόλωνα (αρχές 6ου αι. π.Χ.), οδήγησε στην εξέλιξη της λατρείας σε έναν πανελλήνιο θρησκευτικό θεσμό. Τα Ελευσίνια ήταν οι μεγάλες γιορτές την άνοιξη, το μήνα των ανθεστηρίων και το φθινόπωρο. Την εποχή του Πεισίστρατου (550-510 π.Χ.) το ιερό και η πόλη, δυτικά του λόφου, περιβάλλονται από ισχυρό τείχος με πύργους.

Μετά την καταστροφή του από τους Πέρσες (480 π.Χ.), το ιερό ανακαινίζεται με την ανέγερση νέων κτηρίων, όπως του νέου μεγάλου Τελεστηρίου και της Στοάς του Φίλωνα, που χτίστηκε στην ανατολική πλευρά του Τελεστηρίου έναν αιώνα αργότερα. Κατά την διάρκεια των Ρωμαϊκών Χρόνων,  Ρωμαίοι αυτοκράτορες στολίζουν το ιερό με νέα λαμπρά οικοδομήματα όπως τα Μεγάλα Προπύλαια, τις Θριαμβικές Αψίδες, την Κρήνη, ναούς και βωμούς. Η παρακμή των μυστηρίων έρχεται στο τέλος του 4ου αι. μ.Χ., ενώ με την εισβολή των Βησιγότθων του Αλάριχου το ιερό μετατρέπεται σε ερείπια και η λατρεία εγκαταλείπεται. Χρήση του χώρου υπήρξε και κατά τους χριστιανικούς χρόνους  όπως μαρτυρείται από το μεταβυζαντινό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου, ο οποίος δεσπόζει στο λόφο επάνω από το αρχαίο Τελεστήριο, και είναι χτισμένος επάνω στα ερείπια παλαιότερου χριστιανικού ναού.

Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει το λόφο της ακρόπολης, όπου αναπτύχθηκαν οι οικισμοί της αρχαίας Ελευσίνας από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την ύστερη αρχαιότητα και κυρίως το περίφημο Ιερό της Δήμητρας όπου ετελούντο τα Ελευσίνια Μυστήρια, στην ανατολική πλαγιά του λόφου. Εισερχόμενος ο επισκέπτης στον αρχαιολογικό χώρο συναντά τη Ρωμαϊκή Αυλή, στην οποία υπάρχουν ο ναός της Προπυλαίας Αρτέμιδος, η Εσχάρα, η Ρωμαϊκή Κρήνη και οι δύο Θριαμβικές Αψίδες. Στη συνέχεια εισέρχεται στο Ιερό της Δήμητρας από τα Μεγάλα Προπύλαια, δίπλα από τα οποία βρίσκεται το Καλλίχορο Φρέαρ, διέρχεται από τα Μικρά Προπύλαια, δίπλα από τα οποία υπάρχει το Πλουτώνειο. Τέλος εισέρχεται στο Τελεστήριο, τον κυρίως ναό της Δήμητρος.

 

Πηγή: Εφορία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής