Χορηγικό Μνημείο του Θρασύλλου

Φωτο: © George E. Koronaios, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Translate English Version

Χορηγικό Μνημείο του Θρασύλλου

Λαξευμένο στα ριζά του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης, πάνω από το Διονυσιακό Θέατρο, βρίσκεται το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου, γνωστό και ως Θρασύλλειο. Ο Θρασύλλος υπήρξε πλούσιος άνδρας της Ιπποθοαντίδας φυλής των Αθηνών που το 320 π.Χ., νίκησε στα Μεγάλα Διονύσια (θεατρικοί αγώνες), και ως έπαθλο του απονεμήθηκε ένας χάλκινος τρίποδας. Για να τον αναδείξει, ανέλαβε την ανέγερση χορηγικού μνημείου στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Στόλισε το στόμιο ενός μεγάλου σπηλαίου με περίλαμπρο μαρμάρινο τέμπλο που είχε τη μορφή ναΐσκου. Αν και εκπρόσωπος μιας φυλής των Αθηνών, κόσμησε την ζωφόρο με 10 στεφάνια ελιάς τα οποία συμβόλιζαν τις 10 φυλές της Αθήνας. Παρόμοια στεφάνια κοσμούν σήμερα τη Ροτόντα του Καπιτωλίου στην Αμερική και το Λίνκολν Μεμόριαλ. Το Χορηγικό Μνημείο του Θρασύλλου δεν είναι ευρέως γνωστό αφού η πρόσβαση στο κοινό απαγορεύεται. Ωστόσο, μαγνητίζει τα βλέμματα όσων περπατούν στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου ή βρίσκονται Μουσείο της Ακρόπολης και κοιτούν προς το βράχο.

Κατά τα μεσοβυζαντινά χρόνια, οι Αθηναίοι ίδρυσαν μέσα στο σπήλαιο ένα ναΰδριο αφιερωμένο στην Παναγία την Σπηλιώτισσα. Σύμφωνα με μαρτυρίες και απεικονίσεις περιηγητών εκείνης της περιόδου, επρόκειτο για έναν ιδιαίτερο χώρο λατρείας με πολλές τοιχογραφίες. Η πρώτη αναφορά στη Παναγία Σπηλιώτισσα είναι από τον περιηγητή Ζ. Σπον το 1676 ενώ οι Άγγλοι περιηγητές Stuard και Revett μεταξύ 1751 και 1753 την μνημονεύουν ως εν λειτουργία εκκλησία. Το μνημείο καταστράφηκε το 1827 κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τους Τούρκους, όταν οβίδες κατέστρεψαν τις μαρμάρινες κολόνες. Στη συνέχεια, τα μαρμάρινα κομμάτια χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικά υλικά για την ανέγερση άλλων κτηρίων μεταξύ των οποίων και του Ιερού Ναού του Νικοδήμου, που σήμερα είναι γνωστός ως ρωσική εκκλησία.

Το σημαντικό αυτό μνημείο αναστηλώθηκε πρόσφατα από τον αρχιτέκτονα-αναστηλωτή Κωνσταντίνο Μπολέτη σε συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων της πόλης των Αθηνών. Οι σωζόμενοι λίθοι του μνημείου και αδημοσίευτα ακριβή σχέδια του πριν τον κανονιοβολισμό του 1927 βοήθησαν στην αποσαφήνιση όλων των επιμέρους τμημάτων. Στο εσωτερικό του σπηλαίου, αποκαταστάθηκαν κατάλοιπα της εκκλησίας της Παναγίας Σπηλιώτισσας και έχουν αποκαλυφθεί έξοχες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Η αναστήλωσε έφερε στην επιφάνεια ένα πλούσιο διάκοσμο με εικόνες και επιγραφές, που δεν συναντάμε σε άλλα αθηναϊκά μνημεία. Ανάμεσα στις τοιχογραφίες είναι και μία μαρμάρινη εικόνα με τη Κοίμηση της Θεοτόκου καθώς και τοιχογραφίες με τον Άγιο Σπυρίδωνα, τον Ευαγγελιστή Ιωάννη και τη σύνθεση της Φιλοξενίας του Αβραάμ με τρεις καθήμενους αγγέλους. Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπήρχε άνοιγμα που οδηγούσε προς τα πάνω, εκεί όπου βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας. Η Θεία Λειτουργία τελούνταν στον κυρίως θάλαμο του σπηλαίου που είχε τον προσανατολισμό χριστιανικό ναού. Στο ναό κατέφευγαν συνήθως γυναίκες για να ζητήσουν τη βοήθεια της Παναγίας, ενώ αρκετές έκαναν τάμα για να αποκτήσουν παιδί. Η παράδοση αναφέρει ότι κάτω από το χορηγικό μνημείο λάμβανε χώρα η διαπόμπευση των μοιχαλίδων της Αθήνας επί Τουρκοκρατίας.

Φωτο: © George E. Koronaios, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons