Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου

Translate English Version

Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου

Το κάστρο της Ρόδου, ουσιαστικά πρόκειται για ολόκληρη μεσαιωνική πόλη περιβαλλόμενη από τείχη, είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα και πιο ιστορικά κάστρα του κόσμου. Η σημερινή του μορφή οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στους Ιωαννίτες ιππότες ή, αλλιώς, τους ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη που κατείχαν το νησί από το 1309 έως το 1522.

Συν τοις άλλοις υπήρξε και το θέατρο επιχειρήσεων δύο από τις πιο σημαντικές πολιορκίες της παγκόσμιας ιστορίας: 1. Από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή το 305 π.X. Η πολιορκία υπήρξε πρότυπο και σημείο αναφοράς για τη χρήση πολιορκητικών μηχανών. 2. Από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή το 1522. Εκείνη η πολιορκία σήμανε το τέλος της εποχής των παραδοσιακών κάστρων αλλάζοντας το τοπίο, κυριολεκτικά, των Ευρωπαϊκών οχυρώσεων.
 
Ιστορία
 
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης στην είσοδο του Αιγαίου, στο μεταίχμιο Δύσης-Ανατολής, και λόγω των καλών της λιμανιών η Ρόδος ανέκαθεν είχε μεγάλη στρατηγική σημασία. Ήδη κατά της Ελληνιστική περίοδο η πόλη ήταν πλούσια και διέθετε ισχυρά τείχη που της επέτρεψαν να αντέξει την πολιορκία του Δημητρίου του Πολιορκητή το 305 π.Χ. Ο φημισμένος Κολοσσός της Ρόδου είχε αναγερθεί σαν μνημείο εκείνης της επιτυχίας με λεφτά που έβγαλαν οι Ρόδιοι από τις πολιορκητικές μηχανές που άφησαν πίσω τους οι Μακεδόνες. Το 226 π.Χ. ένας μεγάλος σεισμός προκάλεσε σημαντικές ζημιές στα τείχη που σύντομα όπως αποκαταστάθηκαν. Αργότερα οι Βυζαντινοί έχτισαν ένα φρούριο στο ψηλότερο σημείο της πόλης.
 
Σε έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας της, το 1309 η Ρόδος κατακτήθηκε από τους Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη. Την εποχή εκείνη η περιοχή ήταν φέουδο μιας Γενοβέζικης οικογένειας υπό την επικυριαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι Ιππότες σύντομα επέκτειναν την κυριαρχία τους και στα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.
 
Το τάγμα των Ιπποτών είχε ιδρυθεί αμέσως μετά την Α’ Σταυροφορία και αναγνωρίστηκε επίσημα από τον Πάπα το 1134. Σκοπός του αρχικά ήταν η περίθαλψη των προσκυνητών, αλλά συν των χρόνω απέκτησε μεγάλη στρατιωτική και οικονομική δύναμη. Μετά την πτώση της Ιερουσαλήμ το 1187, οι Ιππότες περιορίστηκαν στην Κομητεία της Τρίπολης (στο βόρειο Λίβανο) και με την πτώση της Άκρας το 1291 κατέφυγαν στην Κύπρο, όπου δεν μπόρεσαν να μείνουν για πολύ και επέλεξαν σαν επόμενη έδρα τους τη Ρόδο. Οι Ιππότες είχαν ήδη μια ιστορία 200 ετών και είχαν μεγάλη εμπειρία στην κατασκευή φρουρίων στους Αγίους Τόπους, αλλά το πρότυπο για τα τείχη της Ρόδου όπως και όλων σχεδόν των Μεσαιωνικών πόλεων εκείνης της εποχής ήταν τα Θεοδοσιανά τείχη της Κωνσταντινούπολης.
 
Η επέκταση των τειχών ξεκίνησε επί ηγεσίας του Μεγάλου Μάγιστρου Antonio Fluvian de Riviere (1421-1437) που επέτρεψε την πόλη να καλύψει μια συνολική έκταση 420 στρεμμάτων. Το εξωτερικό τείχος αποπερατώθηκε μεταξύ 1457 και 1465. Η Βυζαντινή οχύρωση κατεδαφίστηκε όλη εκτός από ένα μικρό τμήμα που οι Ιππότες ονόμαζαν Κολλάκιον. Το 1444 ο Μαμελούκος Σουλτάνος της Αιγύπτου πολιόρκησε τη Ρόδο ανεπιτυχώς για 40 μέρες.
 
Το 1480 η Ρόδος πολιορκήθηκε από το στρατό του Μωάμεθ Β’ Του Πορθητή. Οι Τούρκοι είχαν 100,000 άντρες και 170 πλοία αλλά η σφοδρή αντίσταση των πολιορκημένων δεν τους επέτρεψε να την κυριεύσουν. To 1481 ένας μεγάλος σεισμός ισοπέδωσε την πόλη και κατέστρεψε μεγάλο μέρος των τειχών αφήνοντας πίσω 30.000 νεκρούς. Δεδομένου ότι η Οθωμανική απειλή ήταν πάντα υπαρκτή και άμεση, οι Ιππότες έκαναν μια τεράστια και πολυέξοδη προσπάθεια αναστήλωσης. Τα επόμενα χρόνια οι Μεγάλοι Μάγιστροι Pierre d'Aubusson, Emery d'Amboise, Fabrizio del Carretto και Philippe Villiers de l’Isle Adam επέβλεψαν την αποκατάσταση των τειχών και την ενίσχυσή τους για να αντέχουν τους κανονιοβολισμούς. Μεταξύ των ενισχύσεων που έγιναν τότε ήταν οι προσθήκες των ισχυρών προμαχώνων του Αγίου Γεωργίου και του Ντελ Καρέτο.
 
Η Ρόδος πολιορκήθηκε ξανά από τους Οθωμανούς το 1522, όταν την πολιόρκησε ο στρατός του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς με 400 πλοία και 100.000-200.000 άντρες. Την πόλη υπεράσπιζαν 7.000 χριστιανοί. Η πολιορκία κράτησε 6μήνες. Στο τέλος, το Δεκέμβριο του 1522, οι Ιωαννίτες είδαν ότι ήταν αδύνατο να συνεχίσουν και παραδόθηκαν. Οι λίγοι επιζώντες ιππότες και 4000 κάτοικοι αναχώρησαν με 50 πλοία. Κατέφυγαν αρχικά στη Σικελία και κατέληξαν στη Μάλτα όπου το τάγμα αναδιοργανώθηκε και επανέκαμψε.
 
Όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν την πόλη δεν γκρέμισαν τα τείχη (δεν διέβλεπαν άλλωστε κάποια πιθανότητα να χάσουν την πόλη) και τα επισκεύασαν, ενώ δεν παρέλειπαν τη συντήρησή τους στους τέσσερις αιώνες που κράτησε η κυριαρχία τους. Δεν έκαναν όμως καμία προσθήκη ούτε καμιά σοβαρή τροποποίηση της οχύρωσης. Οι εργασίες οχύρωσης σταμάτησαν για πάντα παγώνοντας το χρόνο στο 1522, με αποτέλεσμα η Ρόδος να είναι παγκοσμίως αντιπροσωπευτικό δείγμα της μετάβασης από τον παραδοσιακό τρόπο κατασκευής κάστρων σε έναν νέο τύπο προσαρμοσμένο στην εποχή των πυροβόλων όπλων. Το 1912 η Ρόδος κατελήφθη από τους Ιταλούς (που πόζαραν σαν «ελευθερωτές») και το 1949 τα Δωδεκάνησα ενώθηκαν με την Ελλάδα.
 
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
 
1. Οι πύλες
 
Υπάρχουν 11 πύλες στην Παλαιά Πόλη της Ρόδου. Οι 3 από αυτές είναι κατασκευές του 20ου αιώνα. Η μία από αυτές, του Αγίου Γεωργίου, μετατράπηκε το 1480 σε προμαχώνα. Οι υπόλοιπες αρχίζοντας από το Παλάτι του Μάγιστρου από βορειοδυτικά προς νότο είναι:
 
a. Πύλη ντ’Αμπουάζ
 
Η μεγάλη πύλη κάτω ακριβώς από το Παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου. Προστατεύεται από δύο κυλινδρικούς πύργους. Δίπλα της βρίσκεται ο ισχυρότερος προμαχώνας της πόλης, ο προμαχώνας Αγίου Γεωργίου.
 
b. Πύλη Αγίου Αθανασίου
 
Χτίστηκε μεταξύ 1441 και 1442. Είναι επίσης γνωστή σαν πύλη του Αγίου Φραγκίσκου από την ομώνυμη εκκλησία που οι Ιταλοί έκτισαν δίπλα στην Πύλη. Σύμφωνα με την τουρκική παράδοση, από αυτήν την πύλη πέρσαν στην πόλη τα στρατεύματα του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και η πύλη στη συνέχεια σφραγίστηκε για να μην ξαναμπεί, υποτίθεται, άλλος κατακτητής στην πόλη. Πάντως μάλλον η πύλη ήδη είχε κλειστεί από τους Ιππότες για λόγους ασφαλείας. Η πύλη ανοίχτηκε ξανά το 1922 στην 400η επέτειο της κατάληψης της Ρόδου από τους Οθωμανούς.
 
c. Πύλη Αγίου Ιωάννου
 
Γνωστή επίσης σαν «Κοσκινου» ή «Πόρτα Κόκκινη». Ο θρύλος λέει ότι στην πολιορκία του 1522, οι νεκροί μπροστά στην πύλη ήταν τόσο πολλοί, που οι πέτρες βάφτηκαν κόκκινες. Η εξωτερική οχύρωση της πύλης είναι έργο του Μεγάλου Μαγίστρου d'Aubusson για να ενισχύσει τις οχυρωματικές εργασίες των προκατόχων του. Το 1912 οι Ιταλοί μπήκαν στη Ρόδο από αυτήν την πύλη και παλιά υπήρχε εδώ μια αναμνηστική επιγραφή.
 
d. Πύλη Ακαντιάς
 
Ανοίχτηκε από τους Ιταλούς το 1935.
 
e. Πύλη της Αγίας Αικατερίνης
 
Γνωστή επίσης σαν Πύλη των Μύλων. Έδινε πρόσβαση στους μύλους του λιμανιού από το εμπορικό κέντρο της πόλης.
 
f. Πύλη Παναγίας
 
Σύγχρονη πύλη που σχεδιάστηκε από τους Ιταλούς αλλά η υλοποίηση του έργου έγινε το 1955. Η ονομασία προέρχεται από την παρακείμενη εκκλησία της Παναγίας.
 
g. Πύλη Θαλασσινή
 
Η κύρια είσοδος της πόλης από το λιμάνι. Οι αμυντικοί πύργροι έχουν περισσότερο διακοσμητικό χαρακτήρα καθώς από το σημείο αυτό δεν είναι εύκολο, ελλείψει χώρου, να γίνει σοβαρή επίθεση. Στον Β’ Παγκόσμιο οι συμμαχικοί βομβαρδισμοί κατέστρεψαν μέρος του ενός πύργου. Αποκαταστάθηκε το 1951.
 
h. Πύλη Αρνάλδου
 
Μια μικρή πύλη που έδινε πρόσβαση στο νοσοκομείο των Ιπποτών όπου σήμερα είναι το αρχαιολογικό μουσείο Ρόδου.
 
i. Πύλη Ταρσανά
 
Χρίστηκε τον 14ο αιών από τον Μεγάλο Μάγιστρο Juan Fernandez de Heredia του οποίου το έμβλημα υπάρχει πάνω από την πύλη. Το 1908 οι Τούρκοι γκρέμισαν τους πύργους για να διαπλατύνουν το δρόμο προς το λιμάνι.
 
j. Πύλη Αγίου Παύλου
 
Χτίστηκε στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα για να διευκολύνει την πρόσβαση προς τη θάλασσα. Καταστράφηκε σχεδόν εντελώς από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο για να αποκατασταθεί μαζί με τη Θαλασσινή Πόρτα το 1951.
 
k. Πύλη Ελευθερίας
 
Δημιουργήθηκε από τους Ιταλούς το 1924 για να γίνει η κύρια πύλη προς το λιμάνι. Αν και καινούργια σχετικά, είναι εναρμονισμένη με την μεσαιωνική αρχιτεκτονική της πολης.
 
2. Πύργοι και Προμαχώνες
 
a. Προμαχώνας Αγίου Γεωργίου
 
Το αρχέτυπο των ευρωπαϊκών προμαχώνων στη νέα εποχή των πυροβόλων όπλων. Έχει σχήμα πενταγώνου και παλιότερα ήταν πύλη. Σχεδιάστηκε από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Basilio della Scuola και φέρει το έμβλημα του τελευταίου Μεγάλου Μάγιστρου της Ρόδου, του Philippe Villiers de l’Isle Adam.
 
b. Προμαχώνας Ιταλίας
 
Λέγεται και προμαχώνας Καρέτο. Στο σημείο αυτό το 1481, τα οθωμανικά στρατεύματα πάτησαν τα τείχη αλλά τελικά απωθήθηκαν. Η ενίσχυσή του έγινε από τον Μάγιστρο Fabrizio del Carretto οπότε προστέθηκε το ειδικό παραπέτο για την τοποθέτηση κανονιών.
 
c. Πύργος Naillac
 
Εντυπωσιακός πύργος που τους προηγούμενους αιώνες ήταν το πιο διακριτό κομμάτι της οχύρωσης της Ρόδου. Χτίστηκε μεταξύ 1396 και 1421 από τον Μεγάλο Μάγιστρο Philibert de Naillac και η διαμόρφωσή του έγινε πριν την εμφάνιση των πυροβόλων όπλων. Είχε τετράγωνο σχήμα όπως συνηθιζόταν στους πύργους της εποχής του και χρησίμευε σαν παρατηρητήριο του λιμανιού. Έπαθε σοβαρές ζημιές από σεισμούς κατά τον 19ο αιώνα και οι Τούρκοι τον κατεδάφισαν.
 
d. Πύργος των Μύλων
 
Επίσης γνωστός σαν πύργος της Γαλλίας. Χρησίμευε για την προστασία του λιμανιού.
 
3. Ανάχωμα Ισπανίας
 
στο κέντρο της τάφρου μετά την πρώτη Οθωμανική πολιορκία του 1480. Σκοπός του να εμποδίζει τις βολές των κανονιών προς τα τείχη. Βρισκόταν δίπλα από την πύλη του Αγίου Αθανασίου και το φρουρούσε η Γλώσσα των Ισπανών.
 
4. Ανάχωμα Αγγλίας
 
Στη νότια πλευρά των τειχών ανάμεσα στις πύλες Αγίου Αθανασίου και Αγίου Ιωάννη φρουρούμενο από τη Γλώσσα των Άγγλων.
 
5. Ανάχωμα Ιταλίας
 
Στη νοτιοανατολική πλευρά, βόρεια από τον προμαχώνα Ιταλίας, στην περιοχή ευθύνης των Ιταλών. Κατεδαφίστηκε εν μέρει τη δεκαετία του ‘30 για να ανοιχτεί η πύλη της Ακαντιάς.
 
Η Μεσαιωνική Πόλη
 
Τα τείχη περικλείουν τη Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου που με 6,000 κατοίκους είναι η μεγαλύτερη ενεργή μεσαιωνική πόλη της Ευρώπης. Η πόλη είναι αναγνωρισμένο Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. H πόλη είναι μείγμα διαφορετικών αρχιτεκτονικών σαν αποτέλεσμα της μακραίωνης και πολυτάραχης ιστορίας της. Τα στοιχεία από την εποχή των Ιπποτών κυριαρχούν αλλά και οι Οθωμανοί έχουν προσθέσει πολλά κτίρια όπως τζαμιά, κατοικίες και λουτρά.
 
 
Πηγή: Καστρολόγος