Κριτσά - Κρήτη

Translate

Κριτσά

Η Κριτσά είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Κρήτης, ένα παραδοσιακό χωριό του νομού Λασιθίου, χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος. Είναι από τα αρχαιότερα χωριά της Κρήτης και διατηρεί σε σημαντικό βαθμό αναλλοίωτη την παλιά αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της και την ιδιαίτερη οργανική πολεοδομική της συγκρότηση. Οι κάτοικοι θεωρούνται απόγονοι των κατοίκων της αρχαίας πόλης "Λατώ η Ετέρα", τα ερείπια της οποίας βρίσκονται σε απόσταση 3 χιλιομέτρων, βορειοδυτικά του χωριού στην περιοχή Κουτάραντος.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με τη προέλευση του ονόματος του χωριού. Κατά μία εκδοχή προέρχεται από τον πρώτο οικιστή, ο οποίος λεγόταν Κρίτσας ο οποίος ήρθε από το Βυζάντιο μαζί με πολλές άλλες αρχοντικές οικογένειες για ανανέωση του χριστιανικού πληθυσμού της Κρήτης κατά την εποχή του Νικηφόρου Φωκά (961 μ.Χ.). Σύμφωνα με μία δεύτερη εκδοχή προέρχεται από το όνομα Χριστός (Χριστός--Κριτσά), ενώ σύμφωνα με μία τρίτη από τη λέξη “Κρετσα” (κρέας- κρηάς), επειδή οι κάτοικοι του χωριού ήταν κτηνοτρόφοι.

Η παρουσία ανθρώπων στον χώρο της Κριτσάς από τα υστερομινωικά χρόνια και μετά θεωρείται αδιάκοπη. Ο οικισμός άκμασε στα Βυζαντινά χρόνια και στην περίοδο της Ενετικής κυριαρχίας που την ακολούθησε από το 1211 μέχρι το 1669. Ερημώθηκε από τους Άραβες (823) όταν κατέλαβαν την Κρήτη, κατοικήθηκε ξανά το 961 μετά την απελευθέρωσή της από τον Νικηφόρο Φωκά και γνώρισε νέα άνθηση στα χρόνια της Ενετοκρατίας (12ος-16ος αι.). Υπήρξε το μεγαλύτερο χωριό της Κρήτης καθ' όλο το Μεσαίωνα αποτελούμενο από διαφορετικές συνοικίες οι οποίες αναφέρονταν ξεχωριστά στις απογραφές.

Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στους αγώνες των Κρητικών ενάντια των Οθωμανών για την απελευθέρωση της Κρήτης. Είναι γνωστή η μάχη της Κριτσάς, τον Ιανουάριο του 1823 κοντά στη Λατώ που είχε ως αποτέλεσμα την πυρπόληση του οικισμού. Στη Κριτσά συγκεντρώθηκαν τα επαναστατικά σώματα Ηρακλείου-Λασιθίου το Νοέμβρη του 1822 και από εκεί εξόρμησαν για τη κατάληψη του φρουρίου της Ιεράπετρας.

Η Κρίτσα είναι ένα χωριό όπου οι κάτοικοι διατηρούν τα παλιά κρητικά έθιμα και τις παραδόσεις. Γραφικά στενά σοκάκια, σπίτια με αυλές, καταστήματα υφαντών και παραδοσιακά καφενεδάκια δίνουν ένα μοναδικό χρώμα στον οικισμό. Στον οικισμό διατηρούνται πολλές βυζαντινές εκκλησίες με υπέροχες τοιχογραφίες του 14ου και 15ου αιώνα με πιο γνωστή την «Παναγία Κερά». Υπάρχουν επίσης λαογραφικά μουσεία ενώ σε κοντινή απόσταση είναι και το φαράγγι της Κριτσάς. Στο χωριό βρίσκονται και τρεις κοινοτικές κρήνες και πλακόστρωτο "καλντερίμι" στη θέση Χανιώτενα που έχουν χαρακτηρισθεί σαν ιστορικά διατηρητέα μνημεία γιατί αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα αρχιτεκτονικής παράδοσης και άμεσα συνδεδεμένα με την ιστορία της Κριτσάς και τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής. Το καλντερίμι, το μοναδικό που έχει απομείνει συνδέει το κέντρο του οικισμού με τον κάμπο.

Στα Κριστά  γυρίστηκαν σκηνές από τις ταινίες «Βροντάκηδες και Φουρτουνάκηδες» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και το Δημήτρη Παπαμιχαήλ και το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» με το Ζιλ Ντασέν και τη Μελίνα Μερκούρη.