Translate 
Μονή Πρέβελης
Η Ιερά Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή Πρέβελη βρίσκεται σε απόσταση 37χλμ νότια του Ρεθύμνου, στις δυτικές πλαγιές του Μεγάλου Ποταμού (του Κουρταλιώτικου φαραγγιού) και του φοινικοδάσους της Λίμνης, και υπάγεται στην Επισκοπή Λάμπης και Σφακίων της οποίας αποτελεί το ιερώτερο τμήμα. Περιλαμβάνει δύο ξεχωριστά συγκροτήματα που βρίσκονται σε απόσταση 1.7χλμ μεταξύ τους, την Κάτω Μονή του Προδρόμου στην ενδοχώρα και την παραθαλάσσια Πίσω Μονή του Θεολόγου. Μικρότερα μετόχια βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή, όπως η Αγία Φωτεινή, η Παναγία η Ξερορίτισσα, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Άγιος Γεώργιος στο Ξυλομαχαίρι.
Η παλαιότερη χρονολογία που σχετίζεται με το μοναστήρι είναι του έτους 1594, και είναι χαραγμένη σε μιά καμπάνα του μοναστηριού. Η πρώτη ονομασία της Μονής (πρίν το 1700), σύμφωνα με την παλαιά ορειχάλκινη σφραγίδα της είναι: "του Μεγάλου Ποταμού κατά την νήσον Κρήτην". Για τη σημερινή ονομασία υπάρχουν πολλές επιτόπιες παραδόσεις. Το πιο πιθανό είναι ότι κάποιος ιερομόναχος με το επώνυμο Πρέβελης, της μεγάλης Ρεθεμνιώτικης οικογένειας των Πρεβέληδων, υπήρξε ο ανακαινιστής του μοναστηριού στον οποίο οφείλεται και η ονομασία.
Η μοναστηριακή παράδοση, όπως αναφέρεται στο μοναχολόγιο, διέσωσε τα ονόματα των πρώτων ηγουμένων, του Μεθοδίου, του Ακακίου Πρέβελη, του Ιακώβου Πρέβελη, του Ακακίου Μοάτζου και του οσιωτάτου Ευφραίμ του οποίου η μακρά ηγουμενία (1769-1803) υπήρξε πολύ σημαντική για την ιστορία της Μονής. Ο Ευφραίμ ήταν γιός του ιερέως Αλεβίζου Πρέβελη, από τον Άρδακτο Αγίου Βασιλείου. Το όνομά του σώζεται στην έμμετρη ιαμβική επιγραφή της βάσης του θαυματουργού Τιμίου Σταυρού της Μονής: "ΚΟΠΟΙΣ ΚΑΙ ΜΟΧΘΟΙΣ ΕΦΡΑΙΜ ΚΟΙΝΟΒΙΑΡΧΟΥ". Το Μάρτιο του 1789 και ύστερα από αίτημά του, εκδόθηκε Πατριαρχικό σιγίλλιο του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε', με το οποίο αναγνωρίζεται η σταυροπηγιακή αξία της Μονής.
Η Μονή Πρέβελη έχει συνδέσει το όνομα της με την συμμετοχή των μοναχών της στους εκάστοτε απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης, γεγονός που το πλήρωσε πολύ ακριβά πολλές φορές με καταστροφές. Μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της Κρήτης ήταν κι ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός (1803-1823). Ο Μελχισεδέκ μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και οργάνωσε πρώτος την επανάσταση του 1821 στην Κρήτη. Έπαιρνε κι ο ίδιος μέρος στις μάχες και σκοτώθηκε ηρωικά το 1823 σε μάχη στο Πολεμάρχι Κισάμου.
Κατά τη Γερμανική κατοχή, με τεράστιο κίνδυνο των μοναχών, στη μονή βρήκαν φιλοξενία σύμμαχοι που πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης και βρήκαν διεξοδο διαφυγής προς τη Μέση Ανατολή. Σήμερα το μοναστήρι αναστηλώνεται συνεχώς και γνωρίζει ανάπτυξη σε τομείς της βιολογικής γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της μελισσοκομίας.
Πίσω Μονή του Θεολόγου
Το Πίσω Μοναστήρι του Θεολόγου όπου και η έδρα της Ιεράς Μονής, είναι κτισμένο σε απόσταση τριών περίπου χιλιομέτρων από το Κάτω, στη πλαγιά ενός βουνού και αντικρίζει το αχανές Λιβυκό Πέλαγος. Το κτιριακό συγκρότημα είναι διατεταγμένο σε σχήμα ακανόνιστου Π. Στο κέντρο της αυλής είναι κτισμένο το νεότερο δίκλητο καθολικό της Μονής στη θέση του παλαιού που κατεδαφίσθηκε το 1835. Το δεξιό κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και το αριστερό στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Έχει θαυμάσιο εσωτερικό διάκοσμο και περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Ηγουμενείο, τράπεζα, φουρνόσπιτο, σκευοφυλάκιο, βιβλιοθήκη, τυροκέλι, κηροκέλι, κελιά, κοιμητήριο και άλλοι χώροι, αποτελούν το σύνολο των κτιρίων. Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη η ανακατασκευή και αναπαλαίωσή τους, γιατί ο χρόνος επέφερε σημαντικές φθορές και αλλοιώσεις.
Κάτω Μονή του Προδρόμου
Το Κάτω Μοναστήρι βρίσκεται κοντά στον Μεγάλο Ποταμό. Πρόκειται για ένα ακανόνιστο σύνολο κτιρίων, διατεταγμένων σε ανισόπεδο έδαφος. Το Καθολικό είναι μονόχωρο στο κέντρο της αυλής. Πολλά κτίρια το περιστοιχίζουν, τράπεζα,μαγειρείο, ηγουμενείο, κελιά, εργαστήρια, ελαιοτριβείο, αποθήκες, κ.ά. Εδώ κατοικούσαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και ανάλογα με τις αγροτικές εργασίες οι νεότεροι από τους μοναχούς μαζί με πολλούς εργάτες και κτηνοτρόφους. Καταστράφηκε και λεηλατήθηκε επανειλημένα από τους διάφορους κατακτητές.
Σήμερα υπάρχουν μόνο τα κτίρια να προσπαθούν να δείξουν τη δόξα του παρελθόντος και να υπενθυμίζουν την πολύπλευρη προσφορά του στη τοπική κοινωνία. Οι εικόνες του Καθολικού, έργα του αγιογράφου Μερκουρίου από τη Σαντορίνη (1841), καθώς και όλα τα ιερά σκεύη έχουν μεταφερθεί πρόσφατα στο Πίσω Μοναστήρι σε χώρο όπου λειτουργεί πρότυπο εκκλησιαστικό μουσείο.
Μουσείο
Η Μονή Πρέβελη αποτέλεσε σπουδαίο μεταβυζαντινό κέντρο της εκκλησιαστικής τέχνης, ενώ σημαντική θεωρείται και η συμβολή της στην ανάπτυξη της παιδείας με την ίδρυση και συντήρηση της Σχολής Αγίου Πνεύματος στον Κισσό. Πολλά από τα ιερά κειμήλια (ιερά σκεύη, σταυροί, άμφια, ευαγγέλια) και εικόνες εκτίθενται σε ένα καλαίσθητο εκκλησιαστικό μουσείο. Σώζεται μεγάλος αριθμός εικόνων (16ος–20ος αιώνας) από την Πίσω Μονή, την Κάτω Μονή και τα διάφορα μετόχια του μοναστηριού. Η συλλογή των εικόνων περιλαμβάνει έργα από την εποχή της Κρητικής Σχολής Αγιογραφίας (17ος αιώνας) ως και τον 19ο αιώνα, όπως οι εικόνες του Μιχαήλ Πρέβελη, του μοναχού Αθανάσιου, του ιερέως Εμμανουήλ, του Αντωνίου Βιβυλάκη και του Μιχαήλ Σταθάκη. Οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου, αλλά κι άλλων ναών της περιοχής, αγιογραφήθηκαν το 1841 από το Σαντορινιό Μερκούριο Σιγάλα.
Ο Τίμιος Σταυρός
Ο θαυματουργός Τίμιος Σταυρός της Μονής αφιέρωμα του Ηγουμένου Ευφραίμ Πρέβελη (1769-1803) φέρει μεγάλο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου στη βάση του και προέρχεται κατά την παράδοση από την Κων/λη. Ο Τίμιος Σταυρός σημάδεψε και σημαδεύει τη ζωή της Μονής και όσους με πίστη και ευλάβεια ζητούν τη βοήθειά του. Αναρίθμητα τα θαύματά του στη διαδρομή των αιώνων, μεγάλη και αποτελεσματική η επέμβασή του σ΄όσους προσφεύγουν και ζητούν την ίαση από την χάρη του. Στην άτυχη μάχη που έγινε τον Αύγουστο του 1823 στις Αμουργέλες Ηρακλείου το Ιερό Σύμβολο έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Εκείνοι το πούλησαν σε Γενοβέζους τυχοδιώκτες. Όταν το Νοέμβριο του ίδιου έτους παρέπλεαν στην θάλασσα του Μοναστηριού κατάλαβαν πως το πλοίο τους σταμάτησε απότομα παρά τον ούρειο άνεμο. Το πλοίο συνέχισε την πορεία του μετά από τρείς ημέρες στάσης και αφού ο Τίμιος Σταυρός παρεδόθη στους μοναχούς.
Επίσης, κατά την γερμανική κατοχή, στις 28 Αυγούστου 1941 οι Ναζί αιχμαλώτισαν όλους τους μοναχούς και λεηλάτησαν τη Μονή. Φεύγοντας άρπαξαν και τον Τίμιο Σταυρό. Επεστράφη στις 13 Σεπτεμβρίου, την παραμονή της εορτής του κατά τρόπο θαυμαστό, αφού το αεροπλάνο στο οποίο είχε τοποθετηθεί στο αεροδρόμιο του Μάλεμε δε μπόρεσε να απογειωθεί για την Γερμανία. Αυτό έγινε μόλις παρέδωσαν τον Τίμιο Σταυρό στην αστυνομική διεύθυνση των Χανίων, για να τον επιστρέψουν στο Μοναστήρι του.
