Ένα από τα πιο εντυπωσιακά σπήλαια του νησιού βρίσκεται σε υψόμετρο 1025 μ. στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς της Δίκτης. Το σπήλαιο του Ψυχρού αποτελεί πολύ σημαντικό λατρευτικό χώρο της μινωικής Κρήτης.

 

Το ιερό αυτό σπήλαιο ταυτίστηκε με το περίφημο Δικταίον Άντρον, το οποίο σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, είναι το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει το Δία. Γι’αυτό το λόγο αποκαλείται και ως η Βηθλεέμ του Αρχαίου Κόσμου.Σύμφωνα με το μύθο, υπήρχε ένας χρησμός που έλεγε ότι ο Κρόνος θα σκοτωθεί από το γιο του, για αυτό και ο Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του για να προστατευτεί. Έτσι, η Ρέα κατέφυγε στο Δικταίον Άντρο για να γεννήσει τον πατέρα όλων των θεών, το Δία, κρυφά από το Κρόνο. Η Ρέα ξεγέλασε το Κρόνο και, αντί για το βρέφος, του έδωσε να κατασπαράξει ένα βράχο τυλιγμένο στα σπάργανα του μωρού. Στη συνέχεια άφησε τον Δία εκεί στο σπήλαιο για να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες, με τη φροντίδα της κατσίκας Αμάλθειας και της νύμφης Μέλισσας.Η αίγα Αμάλθεια, που σύμφωνα με άλλο θρύλο ήταν Νύμφη, ανέθρεψε το Δία, ενώ οι Κουρήτες κάλυπταν το κλάμα του βρέφους με τους ήχους των όπλων τους και του άγριου χορού τους. Σύμφωνα με άλλους μύθους το θεό φρόντιζαν μέλισσες, περιστέρια ή ένας θηλυκός χοίρος.

 

Κατά μια άλλη παράδοση το Δικταίον Άντρον ήταν το μέρος όπου ο Δίας με τη μορφή ταύρου, έφερε την Ευρώπη, αφού την απήγαγε από τη Φοινίκη. Λεγόταν ακόμη ότι και ο Επιμενίδης, ο περίφημος μάντης της αρχαϊκής περιόδου, κοιμήθηκε στο σπήλαιο για 57 χρόνια. Αφού ξύπνησε, είχε την ίδια ηλικία αλλά είχε αποκτήσει θεϊκή σοφία και γνώση.

 

Η λατρεία αρχίζει μάλλον από την Πρωτομινωική περίοδο (2800 - 2300 π.Χ.) - αν και υπάρχουν στον προθάλαμο ίχνη παλαιότερης ανθρώπινης παρουσίας σε αυτό το σημείο. Τα κυριότερα όμως ευρήματα είναι της Μεσομινωικής περιόδου (1800 π.Χ.) και μεταγενέστερα, διότι η διάρκεια χρήσης του είναι μακραίωνη. Η χρησιμοποίησή του συνεχίζεται αδιάκοπα ως την γεωμετρική (8ος αι.π.Χ.) και ανατολίζουσα - αρχαϊκή περίοδο (7ος - 6ος αι. π.Χ.). Από τα ευρήματα φαίνεται ότι το σπήλαιο είχε επισκέπτες και κατά τη ρωμαϊκή ακόμη περίοδο. Οι πιστοί αφιέρωναν πολλά αναθήματα, όπως ειδώλια πιστών, θεών, ζώων, διπλούς πελέκεις, όπλα κλπ. 

 

Στα τέλη του 19ου αιώνα, κάτοικοι της περιοχής, κυρίως βοσκοί και κυνηγοί ανακάλυψαν στο σπήλαιο πολλά αρχαιολογικά αντικείμενα. Από τότε άρχισε ένας κύκλος ανασκαφών μέσα στο σπήλαιο, αλλά περιορισμένης έκτασης. Τα περισσότερα ευρήματα προέρχονται από λαθρανασκαφές και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου και της Οξφόρδης. Δυστυχώς, επειδή το σπήλαιο ήταν ανοικτό, στο πέρασμα των αιώνων, πολλά σημαντικά αντικείμενα πιστεύεται ότι έχουν αφαιρεθεί.

 

Το σπήλαιο φαίνεται ότι είχε χρησιμοποιηθεί ως τόπος κατοικίας και ταφής από το 2800 π.Χ.. Εικάζεται ότι περίπου το 2000 π.Χ. το Δικταίο Άντρο έγινε τόπος λατρείας, παίρνοντας τα σκήπτρα από το σημαντικότερο ως τότε σπήλαιο της Τραπέζας, κοντά στο χωριό Μαρμακέτο. Περίπου το 700 π.Χ., παρέδωσε τα σκήπτρα της λατρείας στο Ιδαίο Άντρο του Ψηλορείτη. Διάφορες λιθωματικές μορφές που μοιάζουν με ανθρώπους ή ζώα, φαίνεται ότι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη λατρεία.