Σπήλαιο Δικταίον Άντρο

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά σπήλαια του νησιού βρίσκεται σε υψόμετρο 1025 μέτρων στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς της Δίκτης στην Κρήτη. Το σπήλαιο του Ψυχρού αποτελεί πολύ σημαντικό λατρευτικό χώρο της μινωικής Κρήτης.

Οι μύθοι του σπηλαίου

Το ιερό αυτό σπήλαιο ταυτίστηκε με το περίφημο Δικταίον Άντρον, το οποίο σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, είναι το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει το Δία. Για το λόγο αυτό αποκαλείται και ως η Βηθλεέμ του Αρχαίου Κόσμου. Σύμφωνα με το μύθο, υπήρχε ένας χρησμός που έλεγε ότι ο Κρόνος θα σκοτωθεί από το γιο του, γι’ αυτό και ο Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του για να προστατευτεί. Έτσι η Ρέα κατέφυγε στο Δικταίον Άντρο για να γεννήσει τον πατέρα όλων των θεών, το Δία, κρυφά από το Κρόνο. Η Ρέα ξεγέλασε το Κρόνο και αντί για το βρέφος, του έδωσε να κατασπαράξει ένα βράχο τυλιγμένο στα σπάργανα του μωρού. Στη συνέχεια άφησε τον Δία εκεί στο σπήλαιο για να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες, με τη φροντίδα της κατσίκας Αμάλθειας και της νύμφης Μέλισσας. Η αίγα Αμάλθεια, που σύμφωνα με άλλο θρύλο ήταν Νύμφη, ανέθρεψε το Δία, ενώ οι Κουρήτες κάλυπταν το κλάμα του βρέφους με τους ήχους των όπλων τους και του άγριου χορού τους. Σύμφωνα με άλλους μύθους το θεό φρόντιζαν μέλισσες, περιστέρια ή ένας θηλυκός χοίρος.

Κατά μια άλλη παράδοση το Δικταίον Άντρον ήταν το μέρος όπου ο Δίας με τη μορφή ταύρου, έφερε την Ευρώπη αφού την απήγαγε από τη Φοινίκη. Λεγόταν ακόμη ότι και ο Επιμενίδης, ο περίφημος μάντης της αρχαϊκής περιόδου, κοιμήθηκε στο σπήλαιο για 57 χρόνια. Αφού ξύπνησε, είχε την ίδια ηλικία αλλά είχε αποκτήσει θεϊκή σοφία και γνώση.

Οι μύθοι όμως δεν σταματούν εδώ, αφού σύμφωνα με έναν άλλο μύθο, το σπήλαιο είναι ο τόπος γέννησης του βασιλιά Μίνωα, ενώ ένας ακόμη μύθος αναφέρει ότι ο βασιλιάς Μίνωας ερχόταν στο σπήλαιο κάθε εννιά χρόνια που παρατηρούνταν σύγκλιση της τροχιάς της σελήνης και του ήλιου. Εκεί συναντούσε τον πατέρα του Δία, και λάμβανε τους νέους νόμους βάσει των οποίων θα κυβερνούσε την Κρήτη. Ο Μίνωας ήταν συνδεδεμένος με την δικαιοσύνη και όταν πέθανε έγινε κριτής στον Άδη.

Λατρεία και ευρήματα

Το σπήλαιο φαίνεται ότι είχε χρησιμοποιηθεί ως τόπος κατοικίας και ταφής από το 2.800 π.Χ.. Εικάζεται ότι περίπου το 2000 π.Χ. το Δικταίο Άντρο έγινε τόπος λατρείας, παίρνοντας τα σκήπτρα από το σημαντικότερο ως τότε σπήλαιο της Τράπεζας, κοντά στο χωριό Μαρμακέτο. Περίπου το 700 π.Χ., παρέδωσε τα σκήπτρα της λατρείας στο Ιδαίο Άντρο του Ψηλορείτη. Διάφορες λιθωματικές μορφές που μοιάζουν με ανθρώπους ή ζώα, φαίνεται ότι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη λατρεία.

Η λατρεία πιθανολογείται ότι αρχίζει από την Πρωτομινωική περίοδο (2800 - 2300 π.Χ.) - αν και υπάρχουν στον προθάλαμο ίχνη παλαιότερης ανθρώπινης παρουσίας σε αυτό το σημείο. Τα κυριότερα όμως ευρήματα είναι της Μεσομινωικής περιόδου (1800 π.Χ.) και μεταγενέστερα, διότι η διάρκεια χρήσης του είναι μακραίωνη. Η χρησιμοποίησή του συνεχίζεται αδιάκοπα ως την γεωμετρική (8ος αι. π.Χ.) και ανατολίζουσα - αρχαϊκή περίοδο (7ος - 6ος αι. π.Χ.). Από τα ευρήματα φαίνεται ότι το σπήλαιο είχε επισκέπτες και κατά τη ρωμαϊκή ακόμη περίοδο. Οι πιστοί αφιέρωναν πολλά αναθήματα, όπως ειδώλια πιστών, θεών, ζώων, διπλούς πελέκεις, όπλα κλπ. 

Ανακάλυψη

Στα τέλη του 19ου αιώνα, κάτοικοι της περιοχής, κυρίως βοσκοί και κυνηγοί ανακάλυψαν στο σπήλαιο πολλά αρχαιολογικά αντικείμενα. Από τότε άρχισε ένας κύκλος ανασκαφών μέσα στο σπήλαιο, αλλά περιορισμένης έκτασης. Ο αρχαιολόγος Ιωσήφ Χατζηδάκης μαζί με τον Ιταλό F. Halbherr ήταν οι πρώτοι που το 1886 διεξήγαγαν ανασκαφικές έρευνες. Ακολούθησε ο A. Evans το 1897, ο J. Demargne και ο G. Hogarth το 1899.  Τα περισσότερα ευρήματα προέρχονται από λαθρανασκαφές και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου και στο Ashmolean Museum της Οξφόρδης. Δυστυχώς, επειδή το σπήλαιο ήταν ανοικτό, στο πέρασμα των αιώνων, πολλά σημαντικά αντικείμενα πιστεύεται ότι έχουν αφαιρεθεί.

Η πανίδα του σπηλαίου

Στον προθάλαμο του σπηλαίου έχουν καταγραφεί αγριοπερίστερα και άλλα είδη πουλιών, ενώ στους θαλάμους του Κάτω Σπηλαίου έχουν καταγραφεί διάφορα είδη νυχτερίδων.

Πληροφορίες

Το σπήλαιο βρίσκεται πάνω από το χωριό Ψυχρό στο δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης και είναι επισκέψιμο. Αν και η έκτασή του είναι 2.200 τετραγωνικά μέτρα, το συνολικό μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 250 μέτρα. Στο εσωτερικό ξεχωρίζει ο πλούσιος διάκοσμος που αποτελείται από σταλακτίτες και σταλαγμίτες καθώς και μία όμορφη λιμνούλα. Η πρόσβαση είναι εύκολη όπως και η στάθμευση αφού το σπήλαιο διαθέτει άνετο χώρο στάθμευσης. Στον υπαίθριο χώρο λειτουργούν εστιατόρια και αναψυκτήρια για τους επισκέπτες. Από το χώρο στάθμευσης ξεκινούν δύο μονοπάτια που οδηγούν στο σπήλαιο. Το μονοπάτι στα αριστερά είναι πιο βατό και η διαδρομή υπέροχη με όμορφη θέα στο κάμπο του Λασιθίου. Η ανάβαση διαρκεί 15 περίπου λεπτά. Αν δε θέλετε να περπατήσετε, υπάρχουν γαϊδουράκια που μπορούν να σας μεταφέρουν έως την είσοδο του σπηλαίου με κάποιο αντίτιμο. Δίπλα στην είσοδο βρίσκεται το εκδοτήριο απ’ όπου μπορείτε να προμηθευτείτε εισιτήρια.

Αποστάσεις:

• Σπήλαιο Δικταίον Άντρο - Άγιος Νικόλαος: 46 χλμ. (1 ώρα και 14 λεπτά)
• Σπήλαιο Δικταίον Άντρο - Μάλια: 27,4 χλμ. (43 λεπτά)
• Σπήλαιο Δικταίον Άντρο - Χερσόνησος: 37,7 χλμ. (50 λεπτά)