Translate 
Σπήλαιο Αγίου Γάλακτος
Το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος βρίσκεται στην Χίο. Το τουριστικό σπήλαιο έχει ιδιαίτερη μορφολογία και εξαιρετικά μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Τα ευρήματα που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη χρονολογούνται από τη μέση νεολιθική περίοδο και μπορεί να τα δει κανείς στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου.
Ο θρύλος λέει ότι κάποιος Βασιλιάς του Βυζαντίου εξόρισε τη λεπρή κόρη στη Βόρειο-Δυτική Χίο. H άρρωστη έφτασε σε μια σπηλιά όπου βρήκε καταφύγιο και μια μαυροφόρα η οποία ανέλαβε τη φροντίδα της. Μετά από τρία χρόνια ο Βασιλιάς μετάνιωσε για την πράξη του και έστειλε καράβι να τη φέρει πίσω όπως κι αν είναι. Οι απεσταλμένοι του Βασιλιά τη βρήκαν θεραπευμένη με φάρμακο το νερό που έσταζε από τη σπηλιά. O Βασιλιάς τότε διάλεξε μια τοποθεσία κοντά στο χωριό για να χτίσει την εκκλησιά που έταξε. Οι εργάτες όμως έβρισκαν κάθε πρωί τα εργαλεία τους έξω από τη σπηλιά. Έτσι η εκκλησία χτίστηκε έξω από αυτήν γιατί θεωρήθηκε θέλημα Θεού και η περιοχή πήρε το συμβολικό όνομα "Αγιο Γάλας". Το ίδιο όνομα με τον καιρό πήρε και το χωριό που πριν ονομαζόταν "Άγιος Θαλελαίος".
Η Αγιογαλούσαινα χτίστηκε το 13ο-14ο αιώνα στην είσοδο του μεσαίου από τα 3 σπήλαια που είναι διανοιγμένα το ένα κάτω από το άλλο. Το σπήλαιο εξερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε από την Αννα Πετροχείλου μαζί με το ζεύγος Γκουρβέλου το 1969 κατόπιν προσκλήσεως της Περιηγητικής Λέσχης Χίου.
Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνονται χρηστικά πήλινα αγγεία, κυρίως φιάλες και πιθοειδή, λίθινα εργαλεία (μυλόλιθοι, τριπτήρες, αξίνες, σμίλες, πελέκεις, λεπίδες από οψιανό και πυριτόλιθο), οστέινα εργαλεία (οπείς, βελόνες), πήλινα και λίθινα ειδώλια, καθώς και κοσμήματα από λίθο, οστά ή κοχύλια. Άφθονα είναι, επίσης, τα διατροφικά κατάλοιπα, κυρίως οστά ζώων, ψαριών και κοχύλια. Τα οστά των ζώων ανήκουν τόσο σε εξημερωμένα είδη (αιγοπρόβατα), όσο και σε θηράματα. Αξιοσημείωτη είναι η ανεύρεση οστών από αρκούδες, λεοπαρδάλεις, αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ζώα που έχουν εξαφανιστεί πλέον από το νησί.
Τα ευρήματα που εντοπίστηκαν στο κατώτερο σπήλαιο προέρχονται από το μικρότερο σπήλαιο από πάνω του, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ως χώρος κατοικίας κατά την αρχαιότητα. Οι αποθέσεις του σπηλαίου, μαζί με τα περιεχόμενα αρχαιολογικά κατάλοιπα, διέρρευσαν μέσω ενός ανοίγματος στο δάπεδό του, που λειτούργησε ως χοάνη, σχηματίζοντας στο υποκείμενο σπήλαιο ένα μεγάλο κώνο επιχώσεων, η κορυφή του οποίου σταδιακά έφτασε ως την οροφή και απέκλεισε το άνοιγμα. Αρχαιολογικά κατάλοιπα έχουν, επίσης, εντοπιστεί και στο ανώτερο σπήλαιο.
Το αξιοποιημένο πλέον σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος με τον όμορφο διάκοσμο και τα ιδιότυπα χαρακτηριστικά του, καθώς και το ειδυλλιακό περιβάλλοντα χώρο του, είναι βέβαιο ότι θα εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό της Χίου και θα αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης αυτού του γενικά υποβαθμισμένου τμήματος του νησιού.
