Νομός Χαλκιδικής - Αξιοθέατα

Translate

Πύργος Προσφορίου

Ο Πύργος της Ουρανούπολης ή Πύργος Προσφορίου ή Πύργος Λοκ βρίσκεται στην παραλία του προσφυγικού οικισμού και είναι το σύμβολο της Ουρανούπολης. Είναι ο μεγαλύτερος και καλά σωζόμενος πύργος και ο μοναδικός μέχρι πρότινος κατοικημένος πύργος της Χαλκιδικής. Το συγκρότημα αποτελείται από τον  βυζαντινό πύργο, το μικρό οχυρό περίβολο, που τον λένε μπαρμπακά, και τον αρσανά του 1865.

Ανήκε στο μετόχι Προσφόριον, του οποίου τον αρχικό πυρήνα κατείχε η αγιορείτικη μονή Βατοπεδίου ήδη από το 1018. Υπάρχουν διάσπαρτες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία του πύργου. Αναφέρεται για πρώτη φορά σε πηγές του 1344 αλλά εικάζεται ότι είναι παλαιότερος. Υπάρχουν αναφορές ότι το 1379 φιλοξενήθηκε ο δεσπότης της Θεσσαλονίκης Ιωάννης Παλαιολόγος. Από το σεισμό του 1585 το κτίσμα υπέστη σοβαρές ζημιές αλλά στη συνέχεια επισκευάστηκε. Τον Αύγουστο του 1858 αναφέρεται ότι ο πύργος ήταν μέσα άδειος και ακατοίκητος (πιθανώς πυρπολημένος από το 1821), αλλά το ίδιο έτος άρχισαν ανακατασκευαστικές εργασίες από τις οποίες προέκυψε η σημερινή μορφή του.

Το 1924, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, στους χώρους του μετοχίου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και ίδρυσαν την Ουρανούπολη. Ο πύργος κατοικήθηκε από πρόσφυγες κυρίως από την Προποντίδα μετά το 1922 καθώς και από το αγγλικής-αυστραλιανής καταγωγής ζεύγος Lock, την Τζόις και τον Σίντνεϊ το 1928. Η Τζόις και ο Σίντνεϊ, ήρθαν ως μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων  που παρείχαν βοήθεια στους πρόσφυγες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και προσέφεραν πολύ σημαντικό κοινωνικό έργο στους κατοίκους, ενώ παράλληλα φρόντισαν τον Πύργο.

Το κτίριο έχει να επιδείξει τουλάχιστον τρεις κύριες οικοδομικές-ιστορικές φάσεις. Η πρώτη, η βυζαντινή (11ος -12ος αιώνας), περιλαμβάνει το κάτω, πετρόκτιστο τμήμα, χωρίς τους δύο ορόφους. Σε επόμενη φάση, η οποία τοποθετείται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και πιθανότατα μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1585, κτίστηκαν ακόμα τρεις όροφοι, από τους οποίους σώζονται σήμερα οι δύο. Η τρίτη φάση περιλαμβάνει την εσωτερική ξυλεπένδυση του κτιρίου και τη στέγη που διασώζεται μέχρι σήμερα και συμπεριλήφθηκε στα έργα ανακατασκευής τα οποία ολοκληρώθηκαν το 1862. Ο εξωτερικός λοξός τοίχος αντιστήριξης (σκάρπα) προστέθηκε μετά την ανακατασκευή.

Στην ανατολική πλευρά του πύργου είναι προσκολλημένος ο μπαρμπακάς, δηλαδή ο οχυρός περίβολος, ο οποίος φαίνεται να είναι προσθήκη της πρώιμης Τουρκοκρατίας με μεταγενέστερες επισκευές. Οι σύγχρονοι χώροι ενδιαίτησης και αποθήκευσης στο εσωτερικό του μπαρμπακά οριοθετήθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα. Βορειοδυτικά του πύργου βρίσκεται το κτίριο του αρσανά, που κτίστηκε το 1865 μαζί με μια αποβάθρα η οποία δεν υπάρχει σήμερα. Αποτελείται από τον ημιυπόγειο χώρο φύλαξης της βάρκας του μετοχίου, τους αποθηκευτικούς χώρους στο ημιανώγειο, και το ανώγειο με το χαγιάτι. Υπήρχαν κι άλλα κτίρια: αποθήκες, αχυρώνες, ελαιουργείο, πηγάδια. Σήμερα σώζεται μόνο το χαλκαδιό και το κολληγάδικο.

Σήμερα ο Πύργος έχει περάσει στην ιδιοκτησία του υπουργείου πολιτισμού και στους χώρους του λειτουργεί μουσείο και διοργανώνονται εκθέσεις

Πηγή: Φυλλάδιο Υπουργείου Πολιτισμού - 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Ο Πύργος της Ουρανούπολης