Σπιναλόγκα

Translate English Version

Σπιναλόγκα

Η Σπιναλόγκα είναι μία μικρή νησίδα που κλείνει από τα βόρεια τον κόλπο της Ελούντας στη Κρήτη. Κατά το παρελθόν υπήρξε αποικία λεπρών και ένα από τα πιο σημαντικά ενετικά κάστρα της Κρήτης λόγω της προστασίας που προσέφερε στο θαλάσσιο εμπόριο των Ενετών από το κόλπο της Ελούντας. Πάνω στη μικρή αυτή νησίδα απομονώνονταν μέχρι το 1957 οι λεπροί από τη Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα, έτσι έμεινε γνωστή ως το νησί των λεπρών. Όταν βρέθηκε θεραπεία για τη λέπρα και η υγεία των ασθενών αποκαταστάθηκε, η νησίδα ερημώθηκε. Το 1970 ανακηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος αλλά συνεχίζει ως τις μέρες μας να παραμένει τόπος μαρτυρίου και ιστορικής μνήμης.

Ίσως είναι το μοναδικό κάστρο στην Ελλάδα που η σύγχρονη ιστορία του έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τη μεσαιωνική αφού η χρήση του ως τόπος απομόνωσης λεπρών έχει εμπνεύσει αρκετούς συγγραφείς ενώ δεν είναι λίγα τα ντοκιμαντέρ και οι ταινίες που έχουν γυριστεί επάνω στην ιστορική αυτή νησίδα. Η Σπιναλόγκα είναι ένα όμορφο και συνάμα ιστορικό νησί που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί αν βρεθεί στο νομό Λασιθίου, αφού ακόμη και σήμερα διατηρεί αναλλοίωτη την αρχιτεκτονική της και ταξιδεύει τους επισκέπτες πίσω στο χρόνο.

Ονομασία

 Το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν Καλυδών αλλά μετά τη κατάληψή του από τους Ενετούς, ονομάστηκε στα λατινικά σε “spina lunga” που σημαίνει «μακρύ αγκάθι». Από παράφραση αυτής της ονομασίας προέκυψε η σημερινή ονομασία «Σπιναλόγκα». Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, η ονομασία οφείλεται στην αρχαία πόλη «Όλους» της οποία το λιμάνι προστάτευε το φρούριο στο νησί. Οι Ενετοί κατακτητές μη έχοντας εξοικείωση με την ελληνική γλώσσα, παρέφθειραν το τοπωνύμιο «στην Ολούντα» σε Σπιναλόντε αρχικά (13ος αιώνας) και αργότερα σε Σπιναλόγκα. Ωστόσο, η επίσημη ονομασία του νησιού σήμερα είναι “Καλυδώνα” και όχι “Σπιναλόγκα”.

Ιστορία

Ο Ενετός χαρτογράφος Βιντσέντσο Κορονέλλι υποστηρίζει πως η Σπιναλόγκα δεν ήταν πάντα νησί, αλλά ήταν φυσικά ενωμένη με την γειτονική χερσόνησο Κολοκύθα. Επίσης αναφέρει πως το 1526, οι Ενετοί κατέστρεψαν μέρος της χερσονήσου και δημιούργησαν το νησί που ήταν ήδη οχυρωμένο από την αρχαιότητα προκειμένου να προστατευθεί η είσοδος στο λιμάνι της αρχαίας πόλης Όλους.

Η θέση της στη βόρεια είσοδο του κόλπου αποτέλεσε κλειδί για τον έλεγχο του φυσικού λιμανιού από τα αρχαία χρόνια. Η νησίδα με έκταση 85 στρέμματα και υψόμετρο 53 μέτρα, οχυρώθηκε πιθανότατα κατά την ελληνιστική περίοδο, με μεγάλο οχυρωματικό περίβολο. Πάνω στα ερείπια της αρχαίας αυτής οχύρωσης, οι Βενετοί οικοδόμησαν ισχυρό φρούριο που σχεδιάστηκε από τον Genese Bressani και τον Latino Orsini.

Η πρώτη φάση οικοδόμησης διήρκεσε από το 1579 έως και το 1586. Την περίοδο του Κρητικού πολέμου (1645-1669), κατέφυγαν στη Σπιναλόγκα πρόσφυγες και επαναστάτες που με βάση τη νησίδα παρενοχλούσαν τους Τούρκους. Αυτό διήρκησε όσο οι Ενετοί είχαν στη κατοχής τους το φρούριο. Εκείνη τη περίοδο έγιναν επισκευές και μετατροπές στο φρούριο. Κατά τη περίοδο της ενετοκρατίας το φρούριο χρησιμοποιήθηκε για στρατιωτικούς σκοπούς και τα κτήρια στο εσωτερικό του κάλυπταν τις ανάγκες της φρουράς.

Μετά τη κατάληψή της από τους Τούρκους το 1715, η Σπιναλόγκα διαμορφώθηκε σε αμιγώς οθωμανικό οικισμό. Τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατία, το φρούριο περιθωριοποιήθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας και απομόνωσης. Προς τα τέλη όμως του 19ου αιώνα, ο ρόλος του λιμανιού αναβαθμίστηκε καθώς απέκτησε άδεια εξαγωγικού εμπορίου. Εκείνη τη περίοδο στη νησίδα συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός κατοίκων κατά την πλειοψηφία ναυτικοί και έμποροι που εκμεταλλευόμενοι την ασφάλεια του οικισμού δραστηριοποιήθηκαν στον εμπόριο στη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Η δραστηριότητά τους όμως διακόπηκε απότομα λόγω πολιτικών εξελίξεων στο νησί της Κρήτης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μεταναστεύσει. Το 1897 και ένα έτος, στο νησί εγκαταστάθηκαν Γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ το 1903 η Κρητική Πολιτεία αποφάσισε τη δημιουργία Λεπροκομείου επάνω στο νησί.

Επίσκεψη στη Σπιναλόγκα

Η Σπιναλόγκα είναι ο πιο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της Κρήτης μετά τη Κνωσό. Στη νησίδα φτάνουν καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες με εκδρομικά βαρκάκια από τον Άγιο Νικόλαο, το Πλακιά (7 λεπτά) και την Ελούντα (20 λεπτά). Τους χειμερινούς μήνες δεν εκτελούνται προγραμματισμένα δρομολόγια προς το νησί. Για να μεταβείτε έως εκεί θα πρέπει να βρείτε κάποιο ντόπιο με βάρκα που θα σας εξυπηρετήσει. Επίσης θα πρέπει να γνωρίζετε ότι επάνω στη νησίδα εκείνη τη περίοδο δε θα βρείτε κάποιον να σας ξεναγήσει στον αρχαιολογικό χώρο.  Για την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο απαιτείται η έκδοση εισιτηρίου. Η περιήγηση στο χώρο μπορεί να γίνει ατομικά ή με τη βοήθεια ξεναγού έναντι αμοιβής. Πριν πάρετε το δρόμο της επιστροφής, μη παραλείψετε να κάνετε μία βουτιά στη παραλία του μικρού νησιού.