
Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας
Το Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας είναι το πρώτο και μοναδικό σπηλαιολογικό πάρκο στην Ελλάδα. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Βόρας, κοντά στο χωριό Λουτράκι του Δήμου Αριδαίας και εντός των ορίων των εγκαταστάσεων των Ιαματικών Λουτρών. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα 20 σπηλαίων, καταφυγίων, βαράθρων, πολλών αγωγών και μικρών σπηλαιομορφών που σχηματίστηκαν πριν χιλιάδες χρόνια με τη δύναμη του νερού και τα οποία έχουν καταγραφεί και ερευνηθεί από το 1990 μέχρι σήμερα. Από αυτά τα σπήλαια, το Βάραθρο έχει αναδειχθεί τουριστικά και είναι επισκέψιμο, η Αρκουδοσπηλιά έχει παλαιοντολογικό ενδιαφέρον, το Σπήλαιο των Ανταρτών αρχαιολογικό ενδιαφέρον, ενώ τα υπόλοιπα παρουσιάζουν ποικίλο, αλλά μικρότερο ενδιαφέρον.
Το Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας αποτελεί μία ιδιαίτερη περιοχή με έντονο ενδιαφέρον όσον αφορά τη γεωλογία, την παλαιοντολογία και την αρχαιολογία. Συστηματικές έρευνες και ανασκαφές που διεξάγονται στη περιοχή από επιστήμονες εδώ και πολλά χρόνια, έχουν φέρει στο φως πέτρινα εργαλεία, βέλη και άλλα σημαντικά ευρήματα που δίνουν πολύτιμες πληροφορίες και μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικείτο από τη Νεολιθική αλλά και ίσως από τη Παλαιολιθική Εποχή. Ύστερα από μελέτες παλαιοντολόγων διαπιστώθηκε πως στα σπήλαια αυτά ζούσε η πρόγονος της σημερινής καφέ αρκούδας με τρομακτικές διαστάσεις. Από τα σημαντικότερα ευρήματα των σπηλαιολόγων είναι και τα απολιθώματα προϊστορικών ζώων τα οποία έχουν ηλικία χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ετών. Μεταξύ αυτών και λείψανα της αρκούδας των σπηλαίων (Ursus spelaeus) που χρονολογούνται από την Πλειστόκαινο εποχή, δηλαδή από 120.000 μέχρι και 10.000 χρόνια πριν.
Επίσης, βρέθηκαν οστά και δόντια που μαρτυρούν την παρουσία του λέοντος των σπηλαίων (Pantherα leo spelaea), της ύαινας των σπηλαίων (Crocuta crocuta spelaea), της λεοπάρδαλης (Panthera pardus), της αλεπούς (Vulpes vulpes), του ασβού (Meles meles) του λύκου (Canis lupus), των φυτοφάγων μυρηκαστικών Capra ibex, Bos primigenius, Cervus elaphus και πολλών άλλων μικροθηλαστικών ζώων (τρωκτικά, νυχτερίδες, λαγόμορφα) του Ανωτέρου Πλειστοκαίνου. Το άφθονο παλαιοντολογικό υλικό των σπηλαίων είναι πολύτιμο για τους επιστήμονες και θεωρείται ένα από τα πλουσιότερα στην Ελλάδα. Πάνω από 15.000 ευρύματα και απολιθώματα έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα, ενώ πολλά από τα σπήλαια δεν έχουν ακόμη εξερευνηθεί. Η έρευνα ξεκίνησε από τον σπηλαιοερευνητή Κώστα Ατακτίδη ενώ η παλαιοντολογική και γεωλογική έρευνα στη περιοχή έχει γίνει από το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με υπεύθυνη την επίκουρο καθηγήτρια Ευαγγελία Τσουκαλά.
Από τα σπήλαια ξεχωρίζει το Σπηλαιοβάραθρο, ένα εντυπωσιακό έγκοιλο βάθους 52 μέτρων με ενδιαφέροντα διάκοσμο από λευκούς σταλακτίτες και σταλαγμίτες καλυμμένους με κοράλλια των σπηλαίων, η Αρκουδοσπηλιά που βρίσκεται σε υψόμετρο 540 μέτρων όπου βρέθηκαν απολιθωμένα οστά ζώων και το Σπήλαιο Β που είναι το μεγαλύτερο του πάρκου με ωραίο διάκοσμο και στο οποίο βρέθηκαν εργαλεία και θραύσματα κεραμικής νεολιθικής αλλά και νεότερης κατοίκησης. Για την Αρκουδοσπηλιά, υπάρχει μονοπάτι ως την είσοδο του σπηλαίου αλλά δυστυχώς δεν είναι ακόμη τουριστικά επισκέψιμο.
Ο χώρος έχει αναπλαστεί έτσι ώστε η πρόσβαση να είναι εύκολη στους επισκέπτες και έχει αξιοποιηθεί για επιστημονικούς, ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και τουριστικούς σκοπούς. Τα ευρήματα από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στη συστάδα των σπηλαίων στεγάζονται στις παλαιοντολογικές εκθέσεις του Φυσιογραφικού και Λαογραφικού Μουσείου Αλμωπίας στα Λουτρά και στο δημοτικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Αριδαία. Εκτός από τα σπήλαια στην περιοχή υπάρχουν ιαματικά λουτρά και το καταπληκτικής ομορφιάς φαράγγι του Βόρα με τους εντυπωσιακούς καταρράκτες.