Σπηλαιομονάστηρο Αγίας Κυριακής
Η Αγία Κυριακή είναι χτισμένη νότια του Κρύβη, ενώ δεν υπάρχουν ασφαλείς πληροφορίες για το χρόνο κατασκευής του μοναστηριού. Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, ποιμένες της περιοχής που έβοσκαν τα ζώα τους σε κοντινή απόσταση, έβλεπαν τα βράδια να ανάβει ένα φως στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η μονή, το οποίο το πρωί εξαφανιζόταν. Το φαινόμενο αυτό επαναλαμβανόταν συχνά και μια φορά αποφάσισαν να τρέξουν με σκοπό να λύσουν το μυστήριο Τότε βρήκαν μέσα σε μια τρύπα την εικόνα της Αγίας Κυριακής και έφτιαξαν το μοναστήρι προς τιμήν της.
Μαρτυρίες αναφέρονται στην ύπαρξή του μοναστηριού από το 1800, ενώ ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι οι κάτοικοι της Βαμβακούς πήγαν στην Κωνσταντινούπολη για να πάρουν άδεια ανέγερσης του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και εκεί συνάντησαν μία γυναίκα, η οποία στο παρελθόν ήταν καλόγρια στην Αγία Κυριακή, από όπου οι Τούρκοι την αιχμαλώτισαν και τη μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη. Να σημειωθεί ότι η εν λόγω γυναίκα ανέφερε μεταξύ άλλων ότι στη θέση Δούκα εντοπίστηκε σιδηρουργικό εργαστήριο και νήμα, ενώ στην Παληοχώρα (σημερινή Αγία Τριάδα πλησίον του Κοιμητηρίου) βρέθηκαν υδροσωλήνες. Επρόκειτο για μαρτυρίες, οι οποίες μπορούν να υποστηρίξουν την άποψη περί προέλευσης του ονόματος Βαμβακού από τη δραστηριότητα που είχε αναπτυχθεί γύρω από το βαμβάκι.
Η Αγία Κυριακή χρησίμευσε ως καταφύγιο των διωκόμενων Χριστιανών, αλλά και των Βαμβακιτών σε περιόδους αναταραχών και αποτέλεσε επίκεντρο σημαντικών ιστορικών γεγονότων:
- Το μοναστήρι βομβαρδίστηκε από τους Τούρκους με κανόνια που είχαν στήσει στο Βαγενά
- Οι κάτοικοι της Βαμβακούς έκρυβαν επί Τουρκοκρατίας τα πολύτιμα αντικείμενά τους στην αγριοσυκιά που υπήρχε εκεί, καθώς και στις τρύπες που έχουν ακόμη και σήμερα οι βράχοι.
- Οι Γερμανοί προσπάθησαν να ανατινάξουν το σπηλαιομονάστηρο με νάρκες και πολυβόλα, νομίζοντας ότι εκεί κρύβονταν αντάρτες
- Στη δεξιά πλευρά του καστρομονάστηρου έχτισε το φημισμένο κελί μία χαρακτηριστική μορφή ο Δανιήλ Κατσίρης
Ο καλόγερος Συμεών Κουτσούμπης, ύστερα από σκάψιμο, εντόπισε οστά ατάκτως ειρημένα, γεγονός που μαρτυρούσε βίαιο θάνατο. Άλλοι καλόγεροι που έδρασαν στην Αγία Κυριακή ήταν ο Πολύκαρπος Σερμπάνος, ο Μελέτης Μπακογιάννης, αλλά και ο Διονύσης Βονιτόπουλος, ο οποίος μετέβη στην Ύδρα, γιατί τον πυροβόλησαν κατά τη διάρκεια κλοπής αντικειμένων που κρύβονταν στο μοναστήρι. Ακολούθως, επέστρεψε στα Βρέσθενα και κατόπιν στη Βαμβακού, καταλήγοντας εκ νέου στην Αγία Κυριακή, όπου ασχολήθηκε με την Ποίηση, την Ιατρική και την Εκπαίδευση των νέων της εποχής, οι οποίοι πήγαιναν να μορφωθούν στο πλάι του.
Σήμερα, το μοναστήρι δε λειτουργει πια, παραμένει όμως ένας σημαντικός ιστορικός χώρος. Για να φτάσει κάποιος στη μονή θα πρέπει να ακολουθήσει το πεζοπορικό μονοπάτι που ξεκινάει από την πλατεία της Βαμβακούς με κατεύθυνση προς το δάσος. Μία όμορφη διαδρομή πλάι στο ποτάμι κι ανάμεσα στις φτέρες που καταλήγει στο εντυπωισιακό μοναστήρι που είναι κρυμμένο μέσα στα βράχια.