Translate 
Χώρα Πάτμου
O παραδοσιακός οικισμός της Χώρας ή Πάτμος είναι πρωτεύουσα της νήσου Πάτμου, του βορειότερου νησιού των Δωδεκανήσων. Βρίσκεται περίπου στο κέντρο του νησιού, απέχει 3 χλμ. από το λιμάνι, την Σκάλα, και έχει 541 κατοίκους. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο οικισμό του νησιού μετά τη Σκάλα και αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς της Unesco από το 1999. Όλη η Χώρα είναι κτισμένη γύρω από την οχυρωμένη βυζαντινή Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, η οποία μοιάζει να την προστατεύει από το υψηλότερο σημείο του οικισμού. Κατοικημένη εδώ και αιώνες η Χώρα της Πάτμου αποτελεί ένα κράμα νησιωτικής παράδοσης επηρεασμένη από Κρήτες και Πολίτες έποικους και Σμυρνιούς μαστόρους. Τα πρώτα σπίτια της Χώρας χτίστηκαν παράλληλα με την ανοικοδόμηση της μονής και ανήκαν σε Κωνσταντινουπολίτες (συνοικία "Αλλοτινά"), Κρητικούς (συνοικία "Κρητικά") και Μικρασιάτες.
Η Χώρα της Πάτμου αποκαλείται συχνά βασίλισσα των Χωρών, όχι μόνο λόγου της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου αλλά και εξαιτίας των βυζαντινών σπιτιών της που είναι μοναδικά και θεωρούνται τα πλέον γερά κτίσματα του Αιγαίου. Τα ασβεστωμένα σπίτια που εφάπτονται το ένα με το άλλο, τα μεγαλοπρεπή αρχοντικά, τα δαιδαλώδη σοκάκια με μέγιστο πλάτος 1,5 μ και οι στοές, είναι όλα χτισμένα από το 15ο αιώνα και ύστερα. Γι' αυτό η Χώρα θεωρείται ως μία από της ακριβότερες περιοχές της Ευρώπης, τα σπίτια της έχουν μεγάλη ζήτηση και τα περισσότερα έχουν αγοραστεί από ξένους.
Τα πρώτα σπίτια χτίστηκαν γύρω στο 1130 όταν οι μοναχοί κάλεσαν τους κατοίκους, ως επί το πλείστον κτίστες της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου με τις οικογένειές τους, να ζήσουν κοντά στα τείχη του μοναστηριού, σχηματίζοντας έτσι ένα οχυρό.
Σε περίπτωση εισβολής μπορούσαν όλοι να καταφύγουν μέσα στο καστρο - μοναστήρι που προστάτευε έτσι την κοινότητα και τη χριστιανοσύνη. Τα σπίτια σχηματίζουν σειρές ενώ οι χοντροί τοίχοι τους ήταν πολύ ψηλότεροι από τα ταβάνια ώστε να αποθαρρύνουν κάποιον από το να σκαρφαλώσει. Μέσα από τους τοίχους, πέντε πόρτες οδηγούσαν σε εσωτερικά κανάλια επικοινωνίας. Νησιώτες από μέρη κοντινά στη Μικρά Ασία έφταναν στη Χώρα για να ξεφύγουν από τους Τούρκους, για αρκετούς αιώνες. Καθώς περισσότεροι άνθρωποι έρχονταν αναζητώντας καταφύγιο, κάποια από τα παλιά σπίτια γκρεμίστηκαν και δημιουργήθηκαν στη θέση τους νέα μικρότερα για να τους χωρέσουν. Οι εσωτερικές διαβάσεις επεκτάθηκαν και δύο νέες πύλες κτίστηκαν. Με το πέρασμα του χρόνου έσβησε ο φόβος των πειρατών, τα σπίτια και τα αρχοντικά κατάντησαν ερείπια. Οι ντόπιοι έχτιζαν χρησιμοποιώντας απομεινάρια (πέτρα και ξύλο) από τα παλιά κτίσματα, δίνοντας στη Χώρα τη σημερινή της μορφή.
Ολόκληρη η Χώρα αποτελεί αξιοθέατο, με τις δυο πλατείες της, την Αγία Λεβιά και του Δημαρχείου (Λόζας), με το σπίτι του συνιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας, Εμμανουήλ Ξάνθου, τις εκκλησίες της (51 συνολικά) και τα αρχοντικά. Άλλο ένα αξιόλογο αξιοθέατο της Χώρας είναι οι ανεμόμυλοι, κτισμένοι στα ανατολικά της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, στην κορυφή λοφίσκου με θέα προς την θάλασσα. Οι τρεις ανεμόμυλοι έδωσαν το όνομά τους στην γειτονική συνοικία των Μύλων και από την στιγμή της αποκατάστασής τους το 2010, αποτελούν ένα επιπλέον κόσμημα του νησιού, το οποίο βραβεύτηκε από την Europa Nostra.
Η Σκάλα συνδέεται με τη Χώρα με ένα παλιό πέτρινο δρόμο, τον Απορθιανό δρόμο, φτιαγμένο το 1974 από το Μητροπολίτη των Σάρδεων, Νεκτάριο. Ξεκινάει ένα χιλιόμετρο μετά το λιμάνι, στο μεγαλύτερο μέρος του συνορεύει με δάσος από ευκαλύπτους και πεύκα, και σε οδηγεί στη Χώρα μετά 30 λεπτά περίπου πεζοπορίας. Υπάρχει και ασφαλτοστρωμένος δρόμος 4,5 χιλιομέτρων.
Ο ίδιος πέτρινος δρόμος περνάει από τον σπήλαιο της Αποκάλυψης όπου ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος συνέγραψε το ιερό Βιβλίο της Αποκαλύψεως. Το ιερό σπήλαιο βρίσκεται τοποθετημένο στο λόφο μεταξύ της Σκάλας και της Χώρας και είναι ένα από τα σημεία αναφοράς όχι μόνο της Πάτμου, αλλά του χριστιανισμού παγκοσμίως. Από το 1999, ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO μαζί με την Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.
Ιστορία
Οι πρώτες μαρτυρίες και αναφορές για την Πάτμο χρονολογούνται στην εποχή του μεγάλου ιστορικού Θουκυδίδη, περί τον 5ο αι, ενώ η μυθολογία θέλει τον Ορέστη κατατρεγμένο από τις Ερινύες μετά το φόνο της μητέρας του να φτάνει στην Πάτμο και να χτίζει μία Ακρόπολη στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου προς τιμή της θεάς Αρτέμιδος.
Αρκετά ευρήματα του νησιού, όμως, αποτελούν ενδείξεις ανθρώπινης δραστηριότητας που ανάγεται έως και την προϊστορική περίοδο. Κεραμικά και λίθινα εργαλεία από την εποχή του Χαλκού, λείψανα από τη Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο, καθώς και το επιβλητικό τείχος του οικισμού Καστέλι, ένδειξη συνεχούς κατοίκησης κατά την Κλασική, Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο, αποτελούν στοιχεία «κλειδιά» που συνθέτουν μια απομακρυσμένη πραγματικότητα του νησιού αυτού. Πρώτοι Έλληνες κάτοικοι του νησιού θεωρούνται οι Ίωνες και αργότερα οι Δωριείς. Τον 2ο π.Χ. αι. οι Ρωμαίοι μετατρέπουν το ερημωμένο από πειρατικές λεηλασίες νησί της Πάτμου σε τόπο εξορίας. Από την Μίλητο ως εξόριστος φτάνει στην Πάτμο το 95 μΧ ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος ο οποίος παρέμεινε στο νησί για δύο χρόνια, συγγράφοντας στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης το ομώνυμο ιερό βιβλίο, κηρύττοντας τον χριστιανισμό και βαπτίζοντας χριστιανούς, αλλάζοντας και καθορίζοντας για πάντα την ιστορία τούτου του τόπου.
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο (και κυρίως κατά τον 7ο – 8ο αιώνα) αραβικές επιδρομές έγιναν αιτία ερήμωσης του νησιού. Πολλά μνημεία καταστράφηκαν, ενώ οι κάτοικοι του απήχθησαν και πουλήθηκαν ως δούλοι. Ο ανεποικισμός της Πάτμου θα ξεκινήσει πάλι τον 11ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1088 μ.Χ. όπου ο Όσιος Χριστόδουλος ο Λατρηνός ιδρύει την Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, μετά από παραχώρηση σε αυτόν ολόκληρου του νησιού από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό. Οι τεχνίτες που ήρθαν για να την χτίσουν πρωτοκατοίκησαν στην περιοχή Κάμπος, βόρεια του νησιού και εν συνεχεία μετοίκησαν γυρω από τα τείχη της για να προστατευτούν από τις πειρατικές επιδρομές, δημιουργώντας έτσι τον πρώτο οικιστικό πυρήνα της Χώρας.
Η εισβολή των Βενετών στην Πάτμο λαμβάνει χώρα το 1659 και η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου λεηλατείται. Με την λήξη όμως του Ενετοκρατικού πολέμου, το νησί περιήλθε στα χέρια των Τούρκων, χωρίς αυτό να εμποδίσει τους κατοίκους να αποκτούν όλο και περισσότερα πλοία και η Μονή περισσότερη αίγλη. Στα τέλη του 18ου αι. η Πάτμος εισέρχεται σε μια νέα περίοδο ευημερίας που οδήγησε στην καθιέρωσή της ως ναυτικού και εμπορικού κέντρου, ενώ στα 1713 ιδρύεται από τον Μακάριο Καλόγερο η περίφημη Πατμιάδα Σχολή, πνευματικό φυτώριο για διακεκριμένους ανθρώπους των Γραμμάτων και εκκολαπτήριο εθνικών ηγετών. Από την ίδρυση της Πατμιάδος Σχολή το νησί άρχισε να γνωρίζει ιδιαίτερη πνευματική, οικονομική και ναυτιλιακή ανάπτυξη , ενώ εμφανής έγινε και ο αστικός χαρακτήρας που άρχισε να αποκτά.
Το 1770, πραγματοποιήθηκε η επανάσταση του Ορλόφ και οι Ρώσοι έκαναν την εμφάνισή τους στο προσκήνιο ως ελευθερωτές, ενώ με τη συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή τα νησιά του Αιγαίου περιήλθαν ξανά στα χέρια των Οθωμανών. Η εθνική συνείδηση, όμως, η οποία είχε καλλιεργηθεί έντονα τα προηγούμενα χρόνια στο νησί, λόγω της αστικής και πνευματικής ανάπτυξης, οδήγησε τους Πατμίους να είναι οι δεύτεροι μετά τους Σπετσιώτες που ύψωσαν την σημαία της ελληνικής επανάστασης. Συμπατριώτες τους μάλιστα ήταν ο Εμμανουήλ Ξάνθος, εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας και ο απόστολος της Φιλικής Δημήτριος Θέμελης που ανέλαβε ηγετικό ρόλο στην Επανάσταση στο Αιγαίο. Οι Μεγάλες Δυνάμεις όμως με την συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (1832) παραχώρησαν τα Δωδεκάνησα ξανά στους Οθωμανούς, οι οποίοι όμως τον Μάιο του 1912 τα παρέδωσαν στους Ιταλούς. Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1947 η Ιταλία εκχωρούσε στην Ελλάδα τα νησιά της Δωδεκανήσου με πλήρη κυριαρχία, τα οποία και τυπικά εντάχθηκαν στα όρια του ελληνικού κράτους στις 9 Ιανουαρίου 1948.
Δείτε
Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου
Μοναστήρια
