Εγκαταλειμμένα Χωριά

Η Αράδαινα είναι χωριό της περιοχής των Σφακίων, στη νοτιοδυτική Κρήτη και βρίσκεται σε υψόμετρο 520 μέτρων, στις νότιες πλαγιές των Λευκών Ορέων. Δυτικά του χωριού βρίσκεται το φαράγγι της Αράδαινας, με βάθος περίπου 100 μέτρα, το οποίο χωρίζει την Αράδαινα από το οροπέδιο της Ανώπολης, από την οποία απέχει 3,5 χιλιόμετρα.

Ιστορία

Στη θέση Πασσόπετρα, κοντά στον σημερινό οικισμό σώζονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης Αραδήν ή Ηραδήν (της οποίας το όνομα διατηρεί το χωριό μέχρι σήμερα). Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι ιδρύθηκε από Φοίνικες και το όνομα Αραδήν ετυμολογείται από τη φοινικική λέξη αρουάντ, που σημαίνει καταφύγιο. Σύμφωνα με τον Βλαντίμιρ Γκεοργκίεφ, το όνομα Αραδήν προέρχεται από την λέξη άραδος, η οποία σημαίνει ταραχή ή βιαίη κίνηση, και η οποία αναφέρεται στα κύματα που ακούγονταν μέχρι την πόλη. 

Ήταν μία από τις 30 κρητικές πόλεις οι οποίες είχαν συνάψει συμμαχία με τον Ευμένη Β΄ το 183 π.Χ.. Σώζεται η αρχαία νεκρόπολη στην θέση Ξενοτάφι και για ελιμενισμό τα πλοία έδεναν στη Φοίνικα (σημερινό Λουτρό). Συνέχισε να υπάρχει στους βυζαντινούς χρόνους, καθώς αναφέρεται από τον Ιεροκλή, και είναι πιθανό η κατοίκηση να ήταν συνεχής την πρώτη και δεύτερη βυζαντινή περίοδο, καθώς αναφέρεται στα έγγραφα σχετικά με τον καθορισμό των κτήσεων των 12 αρχοντόπουλων. Στο χωριό σώζεται ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, ο οποίος κτίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα στη θέση του μεσαίου κλίτους παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία ήταν έδρα επισκόπου.

Η Αράδαινα δεν αναφέρεται στις ενετικές απογραφές, όπως και τα υπόλοιπα χωριά των Σφακίων, αλλά αναφέρεται το τοπωνύμιο Aradhena από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι και αναφέρεται επίσης στον κατάλογο χωριών της Κρήτης το 1645, του Αντόνιο Τριβάν.

Η Αράδαινα, αν και ορεινό χωριό, ευημερούσε χάρις στη ναυτιλία και το εμπόριο, με τους κατοίκους της να δένουν τα πλοία τους στο Λουτρό. Ευημερούσε από τα τέλη των ενετικών χρόνων μέχρι την αποτυχημένη επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770. Ο Δασκαλογιάννης έδωσε την τελευταία του μάχη στο φαράγγι της Αράδενας και η Αράδενα κατάστραφηκε ολοκληρωτικά. 

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, ο Χατζή Γεώργης Μανιάτης και ο Αναγνώστης Μανουσέλης με λίγους συντρόφους τους απομονώθηκαν στην Αράδαινα, όπου και σκοτώθηκαν μαχόμενοι των Χουσεΐν και τον τουρκοαιγυπτιακό στρατό. Η Αράδαινα αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, όταν κατοικούνταν από 36 χριστιανικές οικογένειες. Τις 11 Αυγούστου 1867, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, δόθηκε μάχη στο φαράγγι της Αράδαινας ανάμεσα σε Κρήτες και Τούρκους, η οποία έληξε με υποχώρηση της Κρητών, λόγω κανονιοβολισμών διά θαλάσση από τα τουρκικά πλοία.

Στην απογραφή του 1881, η Αράδαινα ανήκε στον δήμο Αγίου Ιωάννη και είχε 124 κατοίκους. Το χωριό ερήμωσε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 λόγω μιας βεντέτας. 

Η βεντέτα άρχισε όταν ένα παιδάκι βρήκε στο δρόμο το κουδούνι μιας κατσίκας και θέλησε να το κρατήσει. Ο κάτοχος του, που είδε το παιδί να το κρατάει στα χέρια, ζήτησε να το πάρει πίσω, όμως το παιδάκι αρνήθηκε. Στην συνέχεια πήγε στο σπίτι του παιδιού να ζητήσει εξηγήσεις για το κουδούνι του. Η βεντέτα άφησε πίσω της 7 νεκρούς και όσοι επέζησαν έφυγαν για να μην συνεχιστεί το κακό. Έτσι από την μία μέρα στην άλλη το απομονωμένο χωριό ερήμωσε.

Η Αράδαινα ήταν αποκομμένη από το οδικό δίκτυο μέχρι το 1987, όταν κατασκευάστηκε με χρηματοδότηση της οικογένειας Βαρδινογιάννη, η οποία έχει ρίζες με τον τόπο αυτό, σιδερένια γέφυρα μήκους 70 μέτρων πάνω από το φαράγγι της Αράδενας. Η γέφυρα εγκαινιάστηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1987. Στη μεσότητα της γέφυρα υπάρχει πλατφόρμα για μπάντζι τζάμπινγκ, καθώς από τον πυθμένα του φαράγγιου, η γέφυρα έχει ύψος 138 μέτρα.