Γυάρος

Η Γυάρος ή Γιούρα είναι ένα ακατοίκητο κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ Άνδρου, Σύρου και Κέας. Υπήρξε τόπος εξορίας στους ρωμαϊκούς χρόνους αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 έως το 1961 και από το 1967 έως το 1974.  Η επιφάνειά της Γυάρου εκτιμάται στα 17,574 τ. χλμ. με μήκος ακτών 33 χιλιόμετρα ενώ το έδαφος της είναι ένας ενιαίος σχιστολιθικός βράχος με ελάχιστη βλάστηση. Σε πολύ κοντινή απόσταση από το νησί βρίσκονται δύο μικρές βραχονησίδες: ο Φούης στα δυτικά και το Γλαρονήσι στα νοτιοανατολικά. Για την ονομασία επικρατούν δύο απόψεις. Η πρώτη αναφέρει ότι προέρχεται από την λέξη «γύαλον», τον κύβο, τον τετράγωνο λίθο, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη η ονομασία προέρχεται από το «γύαλον» του Ομήρου, δηλαδή τον μισό θώρακα του οπλισμού.

Ιστορία

Στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, η Γυάρος συνδέθηκε με εποχές πολιτικής καταπίεσης. Το 1947 κατασκευάστηκε η φυλακή της Γυάρου, η οποία με υπουργική απόφαση του 2001 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο. Το 1947 ξεκίνησαν οι πρώτες οικοδομικές εργασίες στο νησί που περιλάμβαναν εκβραχισμούς και διαμορφώσεις του εδάφους, διάνοιξη δρόμων, κτίσιμο ειδικών κτιρίων φυλακών, αποθηκών, κατοικιών φυλάκων, πυροβολείων και άλλων κατασκευών.  Όλες οι εργασίες έγιναν από τους εξόριστους φυλακισμένους. Σε πέντε όρμους του νησιού δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στον πρώτο όρμο, το 1950 βρισκόταν 5.500 κρατούμενοι, στον δεύτερο 1.500, στον τρίτο 990, στον τέταρτο 2.000 και στον πέμπτο 300 κρατούμενοι. Εκτός από τους πολιτικούς κρατούμενους, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εξέτισαν ποινές εξορίας στη φυλακή της Γυάρου ως χριστιανοί αντιρρησίες συνείδησης. Η χρήση του ως τόπου εξορίας και φυλάκισης έγινε κυρίως στα διαστήματα 1947-1952, 1955-1961 και 1967-1974.

Έως το 2000, η Γυάρος χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο βολής του Πολεμικού Ναυτικού. Ολόκληρο το νησί χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος το 2002, αλλά αποχαρακτηρίστηκε το 2011 με σκοπό την προώθηση επενδύσεων για αιολικά πάρκα στο νησί.  Σήμερα, η Γυάρος είναι ακατοίκητη. Η πορεία του πληθυσμού της αντιστοιχεί κυρίως στον αριθμό εξόριστων που βρίσκονταν στο νησί κατά τη διάρκεια απογραφών. Υπολογίζεται πως συνολικά περάσαν από τη Γυάρο περίπου 22.000 εξόριστοι. Στο νησί υπάρχουν ακόμα τα κτίρια των φυλακών, του νοσοκομείου και του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού που έχτισαν οι εξόριστοι από το 1947 μέχρι το 1951.

Στο νησί απαγορεύεται η προσέγγιση ιδιωτικών σκαφών σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από τις ακτές του. Στην ίδια ζώνη δεν έχουν πρόσβαση ούτε τα επαγγελματικά αλιευτικά σκάφη. Η Γυάρος έχει χαρακτηριστεί «ναυτικό οχυρό» και τον αστυνομικό έλεγχο ασκεί το Λιμεναρχείο Σύρου που εποπτεύει και τον χώρο.  Ο πιο εύκολος τρόπος να επισκεφθεί κάποιος τη Γυάρο σήμερα είναι να επικοινωνήσει με τους κατά τόπους συνδέσμους της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ) και να πληροφορηθεί πότε προγραμματίζεται η επόμενη οργανωμένη επίσκεψή τους στο νησί.