Ανεμόμυλοι Πόρου Ελούντας

Οι ανατολικές περιοχές της Κρήτης, χαρακτηρίζονται από ξηρασία και ισχυρούς ανέμους ενώ οι δυτικές από ισχυρές βροχοπτώσεις. Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι ανεμόμυλοι έχουν κατασκευασθεί στο νομό Λασιθίου, λιγότεροι στο νομό Ηρακλείου και στο νομό Ρεθύμνου ενώ ελάχιστοι υπάρχουν στο νομό Χανίων, όπου αντίθετα αφθονούν οι νερόμυλοι.

Στη θέση "Κανάλι" της Ελούντας σώζονται τρεις ανεμόμυλοι με κάτοψη σε σχήμα κύκλου, ανήκουν δηλαδή στον τύπο "στρογγυλός" ή "ξετροχάρης". Σε αντίθεση με τους ανεμόμυλους Σελί Αμπέλου και αυτούς στο Μυλοτόπι Νικηθιανού που βρίσκονται σε βουνοπλαγιές, οι ανεμόμυλοι Ελούντας βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα, στο σημείο που υπάρχει το κανάλι. Οι μύλοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την ιστορία του τόπου και  αποτελούν ένα ιδιαίτερα σημαντικό αρχιτεκτονικά κτηριακό σύνολο για την περιοχή.

Ο ένας ανεμόμυλος είναι ιδιοκτησίας Αντώνη Καψωριτάκη και έχει χαρακτηριστεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού διότι αποτελεί πολύ ενδιαφέρον ειδικό κτίσμα, στο οποίο συνδυάζονται οι αυστηρές μορφολογικές λύσεις που επιβάλλει μια συγκεκριμένη τεχνολογία και η ενδιαφέρουσα αισθητική αντίληψη του λαϊκού τεχνίτη. Ο μύλος κτίσθηκε στις αρχές του αιώνα με ντόπιους ημιλαξευτούς λίθους. Η εξωτερική διάμετρος του μύλου είναι 5 μέτρα και το πάχος της τοιχοποιίας είναι 0,80 μέτρα. Η αρχική στέγη του μύλου έχει αντικατασταθεί με κατασκευή από λαμαρίνα ενώ η θύρα εισόδου στο εσωτερικό του μύλου είναι ξύλινη, καρφωτή. 

Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού - Συντάκτης: Χρυσούλα Τζομπανάκη, αρχιτέκτων-αρχαιολόγος